201
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

۱۷۱.تفسير القمّى - در باره اين سخن خداوند متعال : (بلكه آن ، قرآنى بزرگوار است در لوحى محفوظ) -:فرمود : ۱ «لوح محفوظ ، دو طرف دارد . يك طرفش در سمت راست عرش است و طرف ديگرش ، بر پيشانى اسرافيل . پس هر گاه پروردگارِ بلندنام ، سخن به وحى گشايد ، لوح بر پيشانى اسرافيل مى‏خورَد ، و او به لوح مى‏نگرد و آنچه را در لوح است ، به جبرئيل عليه السلام وحى مى‏كند» .

ب - در آمدن جبرئيل عليه السلام به صورت انسان‏

۱۷۲.امام على عليه السلام : بر پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله وارد شدم . ديدم سرش در دامان دِحيه كَلْبى است . به او سلام كردم . دِحيه به من گفت : و بر تو سلام ، اى امير مؤمنان و شه‏سوار مسلمانان و پيشواى روسِپيدان و كُشنده ناكِثان و مارِقان و قاسِطان ... و اى پيشواى پرهيزگاران ! ... پسرعمويت را در دامان خود بگير كه تو به اين كار ، سزاوارترى .
چون نزديك پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله شدم و سرش را در دامان خود نهادم ، دِحيه را نديدم . پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله ، چشمانش را گشود و فرمود : «اى على ! با كه سخن مى‏گفتى ؟» . گفتم : دِحيه كَلْبى . سپس ماجرا را براى ايشان گفتم .
ايشان فرمود : «او دِحيه نبود ؛ بلكه جبرئيل بود . نزد تو آمد تا به تو بفهمانَد كه خداوند متعال ، اين نام‏ها را بر تو نهاده است» .

۱۷۳.مسند ابن حنبل - به نقل از عامر يا ابو عامر يا ابو مالك -:پيامبر صلى اللَّه عليه و آله در جمع يارانش نشسته بود كه جبرئيل عليه السلام به صورت ناشناس ، وارد شد ، چنان كه ايشان پنداشت مردى از مسلمانان است . بر پيامبر صلى اللَّه عليه و آله سلام كرد و ايشان ، پاسخ سلامش را داد . سپس جبرئيل عليه السلام دستش را بر زانوان پيامبر صلى اللَّه عليه و آله گذاشت و گفت : اى پيامبر خدا ! اسلام چيست ؟
فرمود : «اين كه در برابر خداوند ، سرِ تسليم فرود آورى و گواهى دهى كه معبودى جز خداى يكتا نيست ...» .
سپس رفت ، و چون نديديم از كدام راه رفت ( / و چون از نظرْ ناپديد شد) ، پيامبر صلى اللَّه عليه و آله ، سه بار فرمود : «سبحان اللَّه !» و افزود : «اين ، جبرئيل بود . آمده بود كه دين مردم را به آنها بياموزد . سوگند به آن كه جان محمّد در دست اوست ، هيچ گاه او نزد من نيامد ، مگر آن كه مى‏شناختمش ، بجز اين بار» .

1.در تفسير القمّى ، عبارت «فرمود» ، بدون نام گوينده ، فراوان به كار رفته است و مقصود ، اين است كه : پيامبر صلى اللَّه عليه و آله يا يكى از امامان عليهم السلام فرمود .


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
200

۱۷۱.تفسير القمي في قَولِهِ تَعالى‏ : (بَلْ هُوَ قُرْءَانٌ مَّجِيدٌ * فِى لَوْحٍ مَّحْفُوظِ) ۱ - : قالَ : اللَّوحُ المَحفوظُ لَهُ طَرَفانِ: طَرَفٌ عَلى‏ يَمينِ العَرشِ ، وطَرَفٌ عَلى‏ جَبهَةِ إسرافيلَ ؛ فَإِذا تَكَلَّمَ الرَّبُّ جَلَّ ذِكرُهُ بِالوَحيِ ضَرَبَ اللَّوحُ جَبينَ إسرافيلَ، فَيَنظُرُ فِي اللَّوحِ فَيوحي بِما فِي اللَّوحِ إلى‏ جَبرَئيلَ عليه السلام. ۲

ب - تَمَثُّلُ جَبرَئيلَ في صورَةِ آدَمِيٍ‏

۱۷۲.اليقين عن الإمام عليّ عليه السلام : دَخَلتُ عَلى‏ رَسولِ اللَّهِ صلى اللَّه عليه و آله فَوَجَدتُهُ ورَأسُهُ في حِجرِ دِحيَةَ الكَلبِيِّ، فَسَلَّمتُ عَلَيهِ فَقالَ لي دِحيَةُ: وعَلَيكَ السَّلامُ يا أميرَ المُؤمِنينَ ، وفارِسَ المُسلِمينَ ، وقائِدَ الغُرِّ المُحَجَّلينَ ، وقاتِلَ النّاكِثينَ وَالمارِقينَ وَالقاسِطينَ - وقالَ : وإمامَ المُتَّقينَ!... تَعالَ خُذ رَأسَ ابنِ عَمِّكَ في حِجرِكَ فَأَنتَ أحَقُّ بِذلِكَ ، فَلَمّا دَنَوتُ مِن رَسولِ اللَّهِ صلى اللَّه عليه و آله ووَضَعتُ رَأسَهُ في حِجري لَم أرَ دِحيَةَ، وفَتَحَ رَسولُ اللَّهِ صلى اللَّه عليه و آله عَينَهُ وقالَ : يا عَلِيُّ مَن كُنتَ تُكَلِّمُ؟ قُلتُ : دِحيَةَ الكَلبِيَّ ، وقَصَصتُ عَلَيهِ القِصَّةَ .
قالَ : لَم يَكُن دِحيَةَ ، وإنَّما كانَ ذلِكَ جَبرَئيلَ ، أتاكَ لِيُعَرِّفَكَ أنَّ اللَّهَ تَعالى‏ سَمّاكَ بِهذِهِ الأَسماءِ. ۳

۱۷۳.مسند ابن حنبل عن عامر أو أبي عامر أو أبي مالك : إنَّ النَّبِيَّ صلى اللَّه عليه و آله بَينَما هُوَ جالِسٌ في مَجلِسٍ فيهِ أصحابُهُ ، جاءَهُ جَبرَئيلُ عليه السلام في غَيرِ صورَتِهِ ؛ يَحسَبُهُ رَجُلاً مِنَ المُسلِمينَ ، فَسَلَّمَ عَلَيهِ فَرَدَّ عَلَيهِ السَّلامَ ، ثُمَّ وَضَعَ جِبريلُ يَدَهُ عَلى‏ رُكبَتَيِ النَّبِيِّ صلى اللَّه عليه و آله وقالَ لَهُ : يا رَسولَ اللَّهِ ، مَا الإِسلامُ؟ فَقالَ : أن تُسلِمَ وَجهَكَ للَّهِ‏ِ ، وأن تَشهَدَ أن لا إلهَ إلَّا اللَّهُ ... .
قالَ : ثُمَّ وَلّى‏ فَلَمّا لَم نَرَ طَريقَهُ بَعدُ ؛ قالَ : سُبحانَ اللَّهِ - ثَلاثاً - هذا جَبرَئيلُ جاءَ لِيُعَلِّمَ النّاسَ دينَهُم ؛ وَالَّذي نَفسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ! ما جاءَني قَطُّ إلّا وأنَا أعرِفُهُ ، إلّا أن تَكونَ هذِهِ المَرَّةَ . ۴

1.البروج : ۲۱ و ۲۲ .

2.تفسير القمّي : ج ۲ ص ۴۱۴ ، بحار الأنوار : ج ۱۸ ص ۲۵۸ ح ۱۰ وج ۵۷ ص ۳۶۶ ح ۲ وراجع: الاعتقادات للصدوق (المطبوعة في ج ۵ من كتب المؤتمر) : ص ۸۱ .

3.اليقين : ص ۳۱۴ عن الخلف ، المناقب لابن شهر آشوب : ج ۳ ص ۵۴ عن ابن مخلّد ؛ الصراط المستقيم : ج ۱ ص ۲۴۵ عن أنس نحوه ، بحار الأنوار : ج ۳۷ ص ۳۲۲ ح ۵۴ .

4.مسند ابن حنبل : ج ۶ ص ۸۸ ح ۱۷۱۶۷ ، الملل والنحل : ج ۱ ص ۴۰ نحوه ؛ كتاب سليم : ج ۲ ص ۶۱۱ عن الإمام علي عليه السلام عنه صلى اللَّه عليه و آله نحوه ، بحار الأنوار : ج ۶۸ ص ۲۸۸ .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8300
صفحه از 500
پرینت  ارسال به