۱۲۷.الفهرست، ابن نديم - به نقل از محمّد بن نعمان بن بشير -:نخستين چيز از قرآن كه بر پيامبر صلى اللَّه عليه و آله نازل شد، (اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَقَ) تا (عَلَّمَ الْإِنسَنَ مَا لَمْ يَعْلَمْ) بود . سپس (يَأَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ) - كه آخر آن در راه مكّه نازل گشت - و سپس سوره مدّثّر .

۱۲۸.تفسير الطبرى - به نقل از ضحّاك ، از ابن عبّاس -:نخستين بار كه جبرئيل عليه السلام بر محمّد صلى اللَّه عليه و آله فرود آمد ، گفت : اى محمّد ! بگو : پناه مى‏برم به [خداى ]شنواى دانا ، از شيطان رانده شده . سپس گفت : بگو : (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ) و سپس گفت : (اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَقَ) .
عبد اللَّه [بن عبّاس‏] گفت : اين ، نخستين سوره‏اى بود كه خدا با زبان جبرئيل عليه السلام بر محمّد صلى اللَّه عليه و آله فرو فرستاد و به او دستور داد كه فقط به خدا پناه ببرد ، نه آفريده‏هاى او .

۱۲۹.سعد السعود - به نقل از ابن عبّاس -:پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله پيش از آن كه به او وحى شود ، هميشه صدا را مى‏شنيد ... . خديجه گفت : تو را چه شده است ، اى پسر عبد اللَّه ؟
پيامبر صلى اللَّه عليه و آله فرمود : «آنچه به تو گفتم كه صدايش را مى‏شنوم ، بر من نمايان شد . به خدا سوگند ، امروز در حِرا ايستاده بودم كه يكى نزد من آمد و گفت : بشارت - اى محمّد - كه من ، جبرئيلم و تو ، پيامبر اين امّتى . سپس پاره‏خطّى را در آورد و به من گفت : آن را بخوان! گفتم : به خدا سوگند كه من ، هرگز كتابى نخوانده‏ام درسْ‏ناخوانده‏ام !
او مرا سخت فشرد و سپس رهايم كرد و گفت : بخوان ! گفتم : به خدا سوگند كه من ، هرگز چيزى نخوانده‏ام و چيزى نمى‏دانم كه بخوانم . گفت : (بخوان به نام پروردگارت كه آفريد. انسان را از آويزكى آفريد) تا رسيد به اين سخن كه : (به انسان ، آنچه را كه نمى‏دانست ، آموخت) و در همين جا پايان يافت» .

۱۲۷.الفهرست لابن النديم عن محمّد بن نعمان بن بشير : أوَّلُ ما نَزَلَ مِنَ القُرآنِ عَلَى النَّبِيِّ صلى اللَّه عليه و آله (اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَقَ) إلى‏ قَولِهِ : (عَلَّمَ الْإِنسَنَ مَا لَمْ يَعْلَمْ) ، ثُمَّ (يَأَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ) - وآخِرُها بِطَريقِ مَكَّةَ - ثُمَّ المُدَّثِّرُ. ^۱

۱۲۸.تفسير الطبري عن الضحّاك عن ابن عبّاس : أوّلُ ما نَزَلَ جِبريلُ عليه السلام عَلى‏ مُحَمَّدٍ صلى اللَّه عليه و آله ، قالَ : يا مُحَمَّدُ ! قُل : أستَعيذُ بِالسَّميعِ العَليمِ مِنَ الشَّيطانِ الرَّجيمِ . ثُمَّ قالَ : قُل : بِسمِ اللَّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ . ثُمَّ قالَ : (اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَقَ) .
قالَ عَبدُ اللَّهِ [بنُ عَبّاسٍ‏] : وهِيَ أوَّلُ سورَةٍ أنزَلَهَا اللَّهُ عَلى‏ مُحَمَّدٍ صلى اللَّه عليه و آله بِلِسانِ جِبريلَ عليه السلام . فَأَمَرَهُ أن يَتَعَوَّذَ بِاللَّهِ دونَ خَلقِهِ. ^۲

۱۲۹.سعد السعود عن ابن عبّاس : كانَ رَسولُ اللَّهِ صلى اللَّه عليه و آله لا يَزالُ يَسمَعُ الصَّوتَ قَبل أن يوحى‏ إلَيهِ... فَقالَت [خَديجَةُ ] : ما لَكَ يَابنَ عَبدِ اللَّهِ ؟
قالَ : أرَيتَكِ الَّذي أخبَرتُكِ إنّي أسمَعُهُ ، قَد وَاللَّهِ بِذلِكَ اليَومِ أنَا قائِمٌ عَلى‏ حِراءَ إذ أتاني آتٍ فَقالَ : أبشِر يا مُحَمَّدُ ، فَإِنّي جَبرَئيلُ و أنتَ رَسولُ هذِهِ الاُمَّةِ . ثُمَّ أخرَجَ قِطعَةَ خَطٍّ فَقالَ لي : اِقرَأهُ ، قُلتُ : وَاللَّهِ ما قَرَأتُ كِتاباً قَطُّ وإنّي لَاُمِّيُّ ! قالَ : فَغَنَّني غَنَّةً ثُمَّ أقلَعَ عَنّي ، قالَ : اِقرَأ ! قُلتُ : وَ اللَّهِ ما قَرَأتُ قَطُّ و لا أدري شَيئاً أقرَأُهُ! فَقالَ : (اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَقَ * خَلَقَ الْإِنسَنَ مِنْ عَلَقٍ) حَتّى‏ بَلَغَ إلى‏ قَولِهِ : (عَلَّمَ الْإِنسَنَ مَا لَمْ يَعْلَمْ) حَتَّى انتَهى‏ إلى‏ هذا. ^۳