163
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

۴. بررسى موارد كاربرد «تنزيل» و «انزال» در قرآن نشان مى‏دهد كه نظر طرفداران ديدگاه دفعى و تدريجى (اختصاص كاربرد انزال به نزول دفعى و تنزيل به نزول تدريجى) پذيرفتنى نيست؛ زيرا گاه اين دو تعبير، از جمله در آيه (وَ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَوْلَا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْءَانُ جُمْلَةً وَ حِدَةً ؛ ۱ كسانى كه كافر شدند ، گفتند : چرا قرآن ، يكباره بر او نازل نمى‏شود ؟)، به جاى هم به كار رفته‏اند. ۲
۵. رواياتى كه براى اثبات ديدگاه پيشين به كار رفته‏اند، خبر واحدند و خبر واحد موجب علم نمى‏شود، در حالى كه شمار بيشترى از روايات كه مشهورترند، با ديدگاه نزول تدريجى همسويند. ۳
۶. خداوند در آيه ۱۸۵ بقره از نزول قرآن در اين ماه خبر داده است (شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِى أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْءَانُ) . اگر قرآن به بيت المعمور در آسمان چهارم نازل شده باشد فايده چنين نزولى كه مردم از آن بى‏بهره بوده‏اند چيست؟ افزون بر اين، يادكرد خدا از نزول قرآن در اين ماه، براى بزرگداشت ماه رمضان است؛ نزول بر بيت‏معمور طبق نظريه نزول بر بيت‏معمور بى‏آن كه بر پيامبر نازل شده و به مردم برسد، چه بزرگداشتى براى ماه رمضان دارد؟ ۴
۷. اگر همه قرآن به صورت دفعى در آغاز بعثت نازل شده باشد، بسيارى از خطاب‏هاى الهى در قرآن كريم عبث و غير عقلايى مى‏نمايند؛ زيرا آنها به كسانى خطاب شده‏اند كه در وقت خطاب حاضر نبوده‏اند و كسانى به سبب كارى سرزنش شده‏اند كه هنوز آن كار را نكرده‏اند. ۵

1.فرقان : آيه ۳۲. نيز ، ر.ك : بقره : آيه ۲۲ و ۱۶۴؛ آل عمران : آيه ۹۳؛ انعام : آيه ۹۹ و ۱۱۴؛ اسرا : آيه ۹۵؛ ابراهيم : آيه ۳۲؛ رعد : آيه ۱۷.

2.«كاوشى نو در چگونگى نزول قرآن» ، على اصغر ناصحيان ، علوم و معارف قرآن : شماره ۵ ، ص‏۴۸ - ۵۰.

3.رسائل المرتضى : ج‏۱ ص‏۴۰۳؛ التمهيد فى علوم القرآن : ج‏۱ ص‏۱۵۰.

4.«كاوشى نو در چگونگى نزول قرآن» ، على اصغر ناصحيان ، علوم و معارف قرآن : شماره ۵ ، ص‏۷۰.

5.«پژوهشى درباره آغاز نزول قرآن»، جعفر نكونام، صحيفه مبين : شماره‏۲۶ (بهار۱۳۸۰)، ص‏۵۸ .


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
162

۲. آيه (شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِى أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْءَانُ ؛ ماه رمضان كه در آن ، قرآن فرو فرستاده شد) و آياتِ مشابه، كه به ظاهر از نزول دفعى در ماه رمضان سخن مى‏گويند، از گذشته و آنچه پيش‏تر نازل شده خبر مى‏دهند و خود در زمره آن قرار نمى‏گيرد و شكى نيست كه اين آيات، خود، جزء قرآن اند؛ پس نمى‏توان گفت كه همه قرآن در شب قدر نازل شده است. اين آيات فقط در صورتى مى‏توانند از خود نيز خبر دهند كه خود نيز در شب قدر نازل شده و به صيغه زمان حال (نظير «الذى ينزل» يا «إنّا ننزِله») باشند نه ماضى، در حالى كه چنين نيست. نتيجه آن كه منظور از نزول در شب قدر، آغاز نزول است، نه نزول دفعى و يكباره قرآن. ۱
۳. آياتى كه از نزول قرآن در شب قدر سخن مى‏گويند و گروه نخست به آنها تمسك جسته‏اند، بر نزول دفعى دلالتى ندارند؛ زيرا در وقت نزول اين آيات، بخشى از قرآن هنوز نازل نشده بود و از اين رو، از واژه «قرآن» تنها بخشى از آن به فهم عرفى تبادر مى‏شد. خدا نيز طبق فهم عرفى مخاطبان عصر نزول، «قرآن» را به معناى همان بخش نازل شده به كار برده است، نه همه آن و بدين سان، مقصود از قرآن، بخشى از آن است و مراد از «نزولِ قرآن» در آيات ياد شده، آغاز نزول قرآن است نه نزول كلّ قرآن. ۲ در آيات ۱ - ۳ دخان: (حم * وَ الْكِتَبِ الْمُبِينِ * إِنَّآ أَنزَلْنَهُ فِى لَيْلَةٍ مُّبَرَكَةٍ ؛ حم . سوگند به كتاب روشنگر . ما آن را در شبى فرخنده فرو فرستاديم) نيز كلمه «الكتاب» با الف و لام عهد همراه است و مراد از آن كلّ قرآن نيست، بلكه همان قدرى مراد است كه براى مردم معهود بوده ۳ و آن، تنها بخش نازل شده تا آن زمان است.

1.تاريخ قرآن، محمّدهادى معرفت : ص‏۳۸.

2.تاريخ قرآن، محمّدهادى معرفت: ص‏۳۵.

3.«پژوهشى در باره آغاز نزول قرآن» ، جعفر نكونام ، صحيفه مبين : شماره ۲۶(بهار۱۳۸۰)، ص‏۵۹.

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8409
صفحه از 500
پرینت  ارسال به