153
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

دو. آيه يكم از سوره قدر كه آشكارا از نزول قرآن در شب قدر خبر مى‏دهد: (إِنَّآ أَنزَلْنَهُ فِى لَيْلَةِ الْقَدْرِ ؛ ما آن را در شب قدر فرو فرستاديم)؛
سه. آيات دوم و سوم از سوره دخان كه با ياد كردن سوگند به كتاب مبين(قرآن) بيان مى‏كند كه ما آن را در شبى مبارك نازل كرديم: (وَ الْكِتَبِ الْمُبِينِ * إِنَّآ أَنزَلْنَهُ فِى لَيْلَةٍ مُّبَرَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنذِرِينَ ؛ سوگند به كتاب روشنگر . ما آن را در شبى فرخنده فرستاديم . ما بيم‏دهنده ايم). روشن است كه ضمير هاء در انتهاى كلمه (أَنْزَلْنَاهُ) به (الْكِتَابِ الْمُبِينِ) (قرآن) بازمى‏گردد و اين به معناى نزول قرآن در يك شب است. از اين گذشته، خداوند به «كتاب مبين» سوگند ياد كرده است و اين نشان مى‏دهد كه كلّ قرآن، مراد است و كلّ قرآن، پيش‏تر نازل شده است؛ زيرا سوگند به بخشى از آن، خلاف عرف غالب و ظاهر است. ۱

ب - روايات اهل بيت عليهم السلام‏

بنا بر اين روايات، قرآن افزون بر نزول تدريجى، به گونه دفعى نيز نزول يافته است:
يك. روايتى كه تصريح دارد قرآن يك بار به صورت كامل در ماه رمضان بر بيت معمور و سپس در مدت بيست سال به تدريج بر پيامبر نازل شده است:
نَزَلَ القُرآنُ جُملَةً واحِدَةً فى شَهرِ رَمَضانَ إلَى البَيتِ المَعمورِ، ثُمَّ نَزلَ فى طولِ عِشرينَ سَنَةً . ۲
قرآن ، در ماه رمضان يك‏جا به بيت المعمور فرو فرستاده شد و سپس در طول بيست سال [تدريجاً] نازل گشت .

دو. روايتى درباره آيه (إِنَّآ أَنزَلْنَهُ فِى لَيْلَةٍ مُّبَرَكَةٍ ؛ ما آن را در شبى فرخنده فرو فرستاديم) كه مقصود از «شب مبارك» را شب قدر ماه رمضان مى‏خواند و بيان مى‏كند

1.تفسير الطبرى : ج‏۲ ص‏۱۹۶ - ۱۹۸؛ التسهيل : ج‏۴ ص‏۳۴.

2.ر . ك : ص ۱۴۴ ح ۱۱۹ .


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
152

شيخ صدوق، ۱ فيض كاشانى، ۲ علامه مجلسى، ۳ ابوعبد اللَّه زنجانى، ۴ محمّد جواد بلاغى، ۵ علامه طباطبايى ۶ و بسيارى از علماى اهل سنّت، ۷ اين ديدگاه را باور دارند. طرفداران اين ديدگاه، براى اثبات نزول دفعى، ادلّه و شواهدى آورده‏اند كه مهم‏ترين آنها عبارت اند از:

الف - آيات قرآنى‏

به تصريح برخى آيات، قرآن در شب قدر ماه رمضان نازل شده است. از آنجا كه نزول تدريجى قرآن در شب‏ها و روزهاى ديگر، واقعيتى تاريخى و انكارناپذير است، مراد از نزول ياد شده در اين آيات، بايد غير از نزول تدريجى باشد. ظاهر آيات نيز از نزول كلّ قرآن حكايت دارد، نه بخشى از آن. اين آيات عبارت‏اند از:
يك. آيه ۱۸۵ بقره كه در بزرگداشت ماه رمضان اعلام مى‏كند قرآن در اين ماه نازل شده است: (شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِى أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْءَانُ ؛ ماه رمضان كه قرآن در آن فرو فرستاده شده است). افزون بر آنچه گفته شد، گواه ديگر بر مدّعا اين است كه هدف آيه، ذكر خصوصيتى ارزشمند براى ماه رمضان و بزرگداشت اين ماه است . بدين روى بايد نزول همه قرآن (دفعى) مراد باشد؛ زيرا نزول تدريجى آيات و سور قرآن در بسيارى از ماه‏هاى ديگر روى داده و هيچ خصوصيتى براى ماه رمضان ثابت نمى‏كند تا بزرگداشتى براى آن باشد.

1.ر.ك: بحار الأنوار : ج‏۱۸ ص‏۲۵۰ - ۲۵۱ .

2.ر. ك: تفسير الصافى : ج‏۱ ص‏۶۴.

3.ر.ك: بحار الأنوار : ج‏۱۸ ص‏۲۵۳ - ۲۵۴ .

4.ر.ك: تاريخ القرآن، زنجانى : ص‏۳۸ - ۳۹.

5.آلاء الرحمن فى تفسير القرآن : ج‏۱ ص‏۱۶۰.

6.الميزان فى تفسير القرآن : ج‏۲ ص‏۱۵ - ۱۸.

7.ر. ك: البرهان فى علوم القرآن : ج‏۱ ص‏۲۲۸؛ الإتقان فى علوم القرآن : ج‏۱ ص‏۱۱۷ - ۱۲۳؛ روح المعانى : ج‏۳۰ ص‏۱۸۹.

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 7941
صفحه از 500
پرینت  ارسال به