129
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

كه فرو فرستاديم)، آن را از نام‏هاى قرآن، محسوب كرده‏اند. ۱ بدين ترتيب، فرق ننهادن ميان اسم و صفت، موجب شده است كه گروه نخست، ده‏ها نام براى قرآن برشمارند. ۲
گفتنى است كه اسم عَلَم(اسمى كه مسمّاى آن، بدون وجود هرگونه قيدى، همواره معيّن است)، ۳ در نحو عربى، به اعتبارات متعدد، تقسيم‏هايى دارد، از جمله:
۱. اسم، كنيه و لقب؛
۲. مرتجَل و منقول.
لقب، اسمى است كه براى مدح يا ذمّ كسى يا چيزى بر او مى‏گذارند و كُنيه، اسمى است مركّب كه براى پرهيز از ذكر نام شخص، از روى احترام بر او مى‏نهند و همواره با كلمه «اَب»، «اُم»، «ابن» يا «بنت» آغاز مى‏گردد. ۴
نحويان، «اسم» را چنين تعريف كرده‏اند: عَلَمى كه نه كنيه و نه لقب است. ۵
عَلَمِ «مرتجَل»، عَلَمى است كه جز در عَلَميّتِ فعلى، پيشينه استعمال ندارد و عَلَم «منقول»، آن است كه پيش‏تر، براى مسمّايى ديگر به كار رفته و سپس براى مسمّاى فعلى استعمال و عَلَم شده است.
مسمّاى پيشين در عَلَم منقول، اقسامى دارد؛ از جمله: صفت مانند «حارث»، مصدر مانند «فضل»، اسم جنس مانند «اسد»، جمله مانند «تأبط شرّا». ۶

1.التسهيل : ج‏۱ ص‏۵.

2.اين نكته را نيز نبايد فرو گذاشت كه براى برخى پژوهشگران «تعداد اسماى قرآن» به عنوان يك مسئله مطرح نبوده و از اين رو اساساً در پى به دست دادنِ معيار و ملاك براى آن و استقصاى كامل نام‏هاى قرآن نبوده‏اند.

3.شرح ابن‏عقيل : ج‏۱ ص‏۱۱۸.

4.شرح ابن‏عقيل: ج ۱ ص ۱۱۸.

5.شرح ابن‏عقيل : ج ۱ ص ۱۱۹ .

6.شرح ابن‏عقيل : ج ۱ ص ۱۲۵ .


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
128

نام‏هاى قرآن‏

بسيارى از مفسّران و قرآن‏پژوهان، نام‏هاى بسيارى براى قرآن برشمرده‏اند، هر چند در شمار آنها با يكديگر متفق نيستند: ابو الفتوح رازى (م ۵۵۴ق) حدود ۴۳ نام . ۱ و فخرالدين رازى (م ۶۰۶ق) ۳۲ نام ۲ برشمرده است. قاضى ابوالمعالى شيذله (م ۴۹۴ق) ۵۵ نام برشمرده كه بدرالدين زركشى (م ۷۹۴ق) و سيوطى (م ۹۱۱ق) هم‏آنها را نقل كرده و از وجه تسميه آنها سخن گفته‏اند. ۳ زركشى از ابوالحسن على بن احمد حرالى(م ۶۳۷ق) ياد كرده، مى‏گويد: «او نگاشته مستقلّى در اين موضوع داشته و بيش از نود نام براى قرآن برشمرده است». ۴ ابن عربى(م ۶۵۶ق) نيز نام‏هاى بسيارى براى قرآن بر مى‏شمارد. ۵
گروهى ديگر از قرآن‏پژوهان معتقدند كه قرآن، يك تا پنج نام بيشتر ندارد و آنچه ديگران بر اين افزوده‏اند، وصف قرآن است، نه نام آن. مثلاً كلمه «كريم» كه با الهام از آيه (إِنَّهُ لَقُرْءَانٌ كَرِيمٌ ؛ ۶ آن ، قرآنِ كريم است) از نام‏هاى قرآن به شمار آمده، وصف كلمه «قرآن» است و نمى‏توان آن را «نام» و «عَلَمِ» قرآن به حساب آورد. همچنين است كلمه «مبارك» كه با استناد به آيه (وَ هَذَا ذِكْرٌ مُّبَارَكٌ أَنزَلْنَهُ ؛ ۷ اين، ذكر فرخنده‏اى است

1.روض الجنان : ج‏۱ ص‏۷.

2.تفسير الفخر الرازى : ج‏۲ ص‏۱۴ - ۱۸ .

3.البرهان فى علوم القرآن : ج‏۱ ص‏۲۷۶ - ۲۸۲؛ الإتقان فى علوم القرآن : ج‏۱ ص‏۱۴۱ - ۱۴۷.

4.البرهان فى علوم القرآن : ج‏۱ ص‏۲۷۳.

5.رحمة من الرحمن : ج‏۱ ص ۸ و ۱۰.

6.واقعه : آيه ۷۷.

7.انبيا : آيه ۵۰.

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8144
صفحه از 500
پرینت  ارسال به