۲۸۶.مجمع البيان - به نقل از ابن عبّاس -:پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله به آنها (يهود) مى‏فرمود: «اگر در گفتار خود [كه بهشت ويژه ماست و ديگران به آن راه نمى‏يابند] ، راستگو هستيد، پس بگوييد: "خدايا ! ما را بميران" ؛ زيرا سوگند به آن كه جانم در دست اوست، هيچ مردى اين جمله را نمى‏گويد ، مگر آن كه آب دهان او در گلويش گير مى‏كند و در جا مى‏ميرد» .
اين داستان ، همانند ماجراى مُباهله است كه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله ، نصارا را به مباهله دعوت كرد و آنها نپذيرفتند ؛ چرا كه هم به موضع خود ، اعتماد چندانى نداشتند، و هم مى‏ترسيدند كه اين سخن پيامبر صلى اللَّه عليه و آله درست در آيد كه: «اگر با من مباهله كنند ، وقتى [به خانه‏هاى خود ]برگردند ، اثرى از خانواده و دارايى خويش نخواهند يافت». بنا بر اين، يهوديان ، چون آرزوى مرگ نكردند ، رسوا شدند، همچنان كه نصارا با خوددارى از مباهله رسوا گشتند و حقيقت ، آشكار شد .
اگر گفته شود: «از كجا مى‏دانيد كه آنها در دل‏هايشان ، آرزوى مرگ نكردند؟»، پاسخ مى‏دهيم: كسانى كه مى‏گويند آرزو كردن ، امر زبانى و گفتارى است، اصلاً چنين سؤالى برايشان مطرح نيست، و كسانى كه مى‏گويند : «آرزو، معنايى قلبى است»، مى‏گويند: اوّلاً اگر در دل‏هايشان آرزو كرده بودند ، حتماً آن را به زبان مى‏آوردند تا دروغگو بودن پيامبر صلى اللَّه عليه و آله را در خبرى كه داده ، ثابت كنند. ثانياً تحدّى كردن يهود با «آرزوى مرگ كردن»، در حقيقت، با به زبان آوردن آن ، صورت مى‏پذيرد و برايشان آسان بود كه بگويند: «اى كاش مرگ بر ما فرود آيد!»؛ امّا چون اين را نگفتند، راستگويىِ پيامبر صلى اللَّه عليه و آله ، نمايان شد و حجّت او ، آشكار گرديد.

۲۸۷.دلائل النبوّة ، بيهقى: از ابن عبّاس ، در باره اين سخن خداوند متعال: (بگو: اگر سراى پسين ، از آنِ شماست) ، نقل است كه گفت : يعنى : اى محمّد! به ايشان بگو: (اگر سراى پسين ، از آنِ شماست)، يعنى بهشت، آن گونه كه ادّعا مى‏كنيد (اختصاصاً [براى شما ]است، نه ديگر مردمان) ، يعنى مؤمنان، (پس آرزوى مرگ كنيد ، اگر راست مى‏گوييد) كه بهشت ، ويژه شماست ، نه ديگر مؤمنان ... .
نيز از ابن عبّاس نقل شده است كه گفت: پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: «اگر در گفته خود صادقيد ، پس بگوييد: "خدايا ! مرگ ما را برسان" ؛ زيرا سوگند به آن كه جانم در دست اوست ، هيچ مردى از شما اين را نخواهد گفت ، مگر آن كه آب دهانش در گلويش گير خواهد كرد و در جا خواهد مُرد» .
يهود ، از اين كار ، خوددارى ورزيدند و سخن پيامبر صلى اللَّه عليه و آله به مذاق ايشان ، خوش نيامد. پس اين آيه فرود آمد: (ولى هرگز آن را آرزو نمى‏كنند، به سبب آنچه دست‏هايشان ، پيش فرو فرستاده است)؛ يعنى دست‏هايشان ، انجام داده است . (و خدا ، به حال ستمگران ، داناست) كه هرگز ، [آن را] آرزو نمى‏كنند. با فرود آمدن اين آيه، پيامبر صلى اللَّه عليه و آله فرمود: «به خدا سوگند كه هرگز ، آن را آرزو نخواهند كرد» .

۲۸۶.مجمع البيان عن ابن عبّاس : كانَ رَسولُ اللَّهِ صلى اللَّه عليه و آله يَقولُ لَهُم : «إن كُنتُم صادِقينَ في مَقالَتِكُم ، فَقولوا : اللَّهُمَّ أمِتنا ، فَوَالَّذي نَفسي بِيَدِهِ ، لا يَقولُها رَجُلٌ إلّا غَصَّ بِريقِهِ فَماتَ مَكانَهُ» .
و هذِهِ القِصَّةُ شَبيهَةٌ بِقِصَّةِ المُباهَلَةِ ، و أنَّ النَّبِيَّ صلى اللَّه عليه و آله لَمّا دَعَا النَّصارى‏ إلَى المُباهَلَةِ امتَنَعوا لِقِلَّةِ ثِقَتِهِم بِما هُم عَلَيهِ ، و خَوفِهِم مِن صِدقِ النَّبِيِّ صلى اللَّه عليه و آله في قَولِهِ : «لَو باهَلوني لَرَجَعوا لا يَجِدونَ أهلاً و لا مالاً» ، فَلَمّا لَم يَتَمَنَّ اليَهودُ المَوتَ افتَضَحوا ، كَما أنَّ النَّصارى‏ لَمّا أحجَموا عَنِ المُباهَلَةِ افتَضَحوا ، و ظَهَرَ الحَقُّ.
فَإِن قيلَ : مِن أينَ عَلِمتُم أنَّهُم لَم يَتَمَنَّوُا المَوتَ بِقُلوبِهِم ، فَالجَوابُ : إنَّ مَن قالَ : التَّمَنّي هُوَ القَولُ ، فَالسُّؤالُ ساقِطٌ عَنهُ . و مَن قالَ : هُوَ مَعنىً فِي القَلبِ ، قالَ : لَو تَمَنَّوهُ بِقُلوبِهِم لَأَظهَروهُ بِأَلسِنَتِهِم ، حِرصاً مِنهُم عَلى‏ تَكذيبِهِ في إخبارِهِ ، و لِأَنَّ تَحَدِّيَهُم بِتَمَنِّي المَوتِ إنَّما وَقَعَ بِما يَظهَرُ عَلَى اللِّسانِ ، و كانَ يَسهُلُ عَلَيهِم أن يَقولوا : لَيتَ المَوتَ نَزَلَ بِنا . فَلَمّا عَدَلوا عَن ذلِكَ ، ظَهَرَ صِدقُهُ صلى اللَّه عليه و آله و وَضَحَت حُجَّتُهُ. ^۱

۲۸۷.دلائل النبوّة للبيهقي عن ابن عبّاس في قَولِهِ تَعالى‏ : (قُلْ إِن كَانَتْ لَكُمُ الدَّارُ الْآخِرَةُ) - :قالَ قُل لَهُم يا مُحَمَّدُ: (إِن كَانَتْ لَكُمُ الدَّارُ الْآخِرَةُ) يَعنِي الجَنَّةَ كَما زَعَمتُم (خَالِصَةً مِّن دُونِ النَّاسِ) يَعنِي المُؤمِنينَ - (فَتَمَنَّوُاْ الْمَوْتَ إِن كُنتُمْ صَدِقِينَ) أنَّها لَكُم خالِصَةً مِن دونِ المُؤمِنينَ ...
وأيضاً عَنِ ابنِ عَبّاسٍ قالَ : قالَ رَسولُ اللَّهِ صلى اللَّه عليه و آله : إن كُنتُم في مَقالَتِكُم صادِقينَ فَقولوا : «اللَّهُمَّ أمِتنا» ، فَوَالَّذي نَفسي في يَدِهِ ، لا يَقولُها رَجُلٌ مِنكُم إلّا غَصَّ بِريقِهِ فَماتَ مَكانَهُ .
فَأَبَوا أن يَفعَلوا وكَرِهوا ما قالَ لَهُم ، فَنَزَلَ : (وَ لَن يَتَمَنَّوْهُ أَبَدَ ا بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ) يَعني : عَمِلَتهُ أيديهِم (وَ اللَّهُ عَلِيمُ بِالظَّلِمِينَ) أنَّهُم لَن يَتَمَنَّوا . فَقالَ النَّبِيُّ صلى اللَّه عليه و آله عِندَ نُزولِ هذِهِ الآيَةِ : وَاللَّهِ لا يَتَمَنَّونَهُ أبَداً . ^۲