351
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

كاسته شدن دو آيه از سوره بيّنه و بزرگ‏تر بودن سوره احزاب از سوره بقره، حذف دو دعاى خلع و حفد از قرآن توسّط اُبَىّ بن كعب، حذف سوره‏اى در حدّ سوره برائت توسط ابو موسى اشعرى و برابر شمرده شدن حجم اوّليه سوره برائت با سوره بقره توسط مالك بن انس ، ادعا شده‏اند. ۱
در پاسخ اين گزارش‏هاى تاريخى بايد گفت كه در هيچ يك از اين گزارش‏ها نيامده است كه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله در باره حذف آياتى از قرآن در دوران رسالت يا پس از آن ، اظهار نظر كرده باشد ؛ بلكه منشأ همه آنها دعاوى برخى از صحابه است و از طريق راويانى نقل شده‏اند كه بر اساس مبانى رجالى شيعه ، فاقد اعتبارند . البته علاوه بر اين كه اين اخبار فاقد حجّيتِ وجدانى است، حجّيت تعبّدى و اعتبار آنها نيز مشروط به عدم مخالفت با قرآن است، حال آن كه اين روايات ، فاقد اين شرط هستند. افزون بر اين، گذشته از بى‏اعتبارى سندى ، اين اخبار، به سهولت ، قابل حمل بر خلط حديث قدسى - يعنى وحى‏هاى غير قرآنى نازل شده بر پيامبر صلى اللَّه عليه و آله - با وحى قرآنى از سوى برخى صحابيان اند ؛ ۲يعنى آيات مورد ادّعا ، ديدگاهى شاذ در ميان توده صحابه تلقّى مى‏شدند ، به گونه‏اى كه نه در مصحف اصلى - كه اساس ساير مصاحف بود - يافت مى‏شدند و نه در نسخه‏هايى كه در اختيار صحابيان بود . از اين رو ، با همه نفوذ و اقتدارى كه اين افراد در صحابه داشتند، نمى‏توانستند سخن خود را جا بيندازند. آيا با چنين نقل‏هايى مى‏توان چنان مدّعاى سنگينى را در باره قرآن - يعنى بزرگ‏ترين سند اسلام - اثبات نمود؟
گذشته از پاسخ‏هاى مبنايى ما، اهل سنّت نيز بنا بر مبانى رجالى و حديث‏شناختى خويش بايد به اين دست روايات ، پاسخ گويند.

1.ر. ك: صيانة القرآن من التحريف : ص ۱۵۹ - ۱۸۷؛ القرآن الكريم و روايات المدرستين: ج ۱ ص ۹۵ - ۱۳۹.

2.در اين باره ، ر . ك : علوم حديث : ش ۲۰ ص ۹۶ (گفتگو با آية اللَّه سيد مرتضى عسكرى) .


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
350

مى‏تواند قرائت‏هاى مختلف را برتابد، بويژه با نظر به اين كه اختلاف قرائت، بسا مايه برداشت‏ها و تفاسيرى گوناگون و گاه متناقض هم باشد. ۱
آنچه در باره اختلاف قرائت‏ها در دوران پيامبر صلى اللَّه عليه و آله گزارش شده يا بر اساس روايت «اُنزِلَ القُرآنُ عَلى سَبعَةِ أحرُفٍ» ۲ ادّعا شده ، ۳ با فرض پذيرش صحت آنها، بر اختلاف لهجه‏ها قابل حمل است كه امرى كاملاً طبيعى است. ۴ بر اساس اين نگرش، اختلاف ايجاد شده بر سر قرائت قرآن ، از نظر ما ، پديده‏اى نامبارك است كه عواملى چند (نظير : كاستى‏هاى خطّ عربى در دوران نگارش قرآن و اجتهادهاى قرّاء) ، آن را پديد آورده‏اند؛ اما با اراده تخلف ناپذير الهى مبنى بر حفظ قرآن از هرگونه آسيب، اين پديده نتوانست به قرائت توده مسلمانان - كه همين قرائت و نگارش متداول بين مردم است - ، كم‏ترين آسيبى برساند.

۲. ادلّه روايى مدّعيان تحريف‏

اوّل. روايات اهل سنّت‏

محدّث نورى معتقد است كه : «روايات تحريف ، در منابع اهل سنّت نيز راه يافته‏اند و مدّعاى آنان بر نَسخ تلاوت برخى آيات ادّعايى ، معنايى جز تحريف ندارد» . در باره وجود اين دست از روايات در منابع اهل سنّت نمى‏توان ترديد كرد. برخى قرآن‏پژوهان ، ۲۴ مورد از اين گونه روايات را بررسى كرده‏اند كه همه آنها به صحابه منتهى مى‏شوند، چنان كه مدّعاى حذف چهار آيه رجم، رغبت، جهاد و فراش ، از جانب خليفه دوم مطرح شده است. ادّعاى وجود آيه رضعات از سوى عايشه،

1.ر. ك: فرائد الاُصول : ج ۱ ص ۱۵۷ .

2.بحار الأنوار : ج ۳۱ ص ۲۰۷ ؛ صحيح البخارى : ج ۶ ص ۱۰۰ .

3.ر. ك : ص ۲۳۲ (پژوهشى در باره احاديث نزول قرآن بر هفت حرف) .

4.براى آگاهى بيشتر در اين باره، ر. ك: التمهيد فى علوم القرآن : ج ۲ ص ۸۱ - ۹۸ .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8343
صفحه از 500
پرینت  ارسال به