«سار، يَسور، سوراً». چنانچه از ريشه نخست باشد ، به معناى «باقى‏مانده» ^۱است و اگر از ريشه دوم باشد كه بر علّو و ارتفاع و بالا رفتن و صعود كردن دلالت دارد ، به مفهوم «برجسته، ممتاز و مشخّص» خواهد بود. بر پايه معناى دوم ، به برآشفتگى هنگام خشم ، «سَوْرَة الغضب» و به بر آمدن خمر هنگام جوشيدن و غَلَيان نيز «سَوْرَة الخَمر» مى‏گويند. ^۲ بر پايه معناى دوم براى سوره ، معانى شش‏گانه‏اى ذكر كرده‏اند: ۱. فضل و منزلت. ۲. شرف. ۳. علامت و نشانه. ۴. ساختمان زيبا و برافراشته. ۵. هر رده از رده‏ها و رگه‏هاى ديوار. ۶. قسمت مجزا از ديگرى. ^۳
سوره ، در اصطلاح و عرف مسلمانان ، عبارت است از : «مجموعه‏اى از آيات كه كمّيت و آغاز و انجام آن توقيفى و بر پايه وحى است» و بر اين اساس، به هر يك از فصول و بخش‏هاى صد و چهارده‏گانه قرآن مجيد، «سوره» گفته مى‏شود. هر يك از سوره‏هاى قرآن ، يك هدف يا چند هدف را (بر اساس پذيرش يا عدم پذيرش وحدت موضوعى سوره‏ها) تعقيب مى‏كند و معارفى خاص را در بر دارد و با «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» آغاز مى‏شود، مگر سوره توبه.
در وجه نام‏گذارى سوره‏هاى قرآنى گفته‏اند: همان گونه كه «سور مدينه» (حصار و ديوار بلندى كه در قديم ، پيرامون شهر مدينه بود) شهر را در بر مى‏گيرد، سوره قرآن نيز از آن جهت كه همچون حصار شهر، رشته‏اى از آيات را احاطه كرده ، «سوره» ناميده شده است. ^۴كوتاه‏ترين سوره قرآن ، سوره كوثر است كه سه آيه دارد و بلندترين سوره، بقره است با ۲۸۶ آيه.

از آيه نخست آنهاست، چنان كه به اجماع عالمان و قائلان اعداد پيش‏گفته ، بسمله در آيه ۳۱ از سوره نمل ، بخشى از آيه است.
در روايتى از امام صادق عليه السلام آمده است كه شمار آياتى كه جبرئيل عليه السلام بر پيامبر فرود آورد ، ۱۷۰۰۰ آيه است. ^۱ اين‏گونه روايات ، پس از بررسى نسخه‏ها و احراز يكسان بودن همه نُسَخ، بايد به گونه‏اى توجيه شوند كه به نتيجه تحريف قرآن نينجامد و گر نه به دليل مخالفت با قرآن - كه در آيه نهم از سوره حجر، اين كتاب الهى را حفاظت شده از جانب خدا مى‏داند - مردودند. ^۲
اجمالاً تعيين حدود آيات و شماره‏گذارى آنها به زمان پيامبر صلى اللَّه عليه و آله باز مى‏گردد و در برخى روايات به شمار آياتِ بعضى از سوره‏ها (حمد ، هفت آيه و مُلْك ، سى آيه) اشاره شده است. ^۳
به نظر علامه طباطبايى : «در باره شمارگانِ گفته شده براى آيات، نصّ متواتر يا خبر واحد معتبرى نيست كه بتوان بر آن اعتماد كرد . بنا بر اين ، اعتقاد به هيچ يك لازم نيست . بلكه مى‏توان هر يك را با تحقيق پذيرفت يا رد كرد» . ^۴ گفتنى است كه آنچه در ميان عوام رواج يافته كه شمار آيات قرآن ۶۶۶۶ است، پايه‏اى ندارد و هيچ يك از اصحاب اعداد ، به آن قائل نيست.

سوره ، در لغت و اصطلاح‏

سوره در مفهوم لغوى به معانى متعددى آمده است و علت آن، اختلاف نظرى است كه در ريشه اصلى آن وجود دارد كه از مادّه «سَئِر، يَسأر، سئراً» است يا از مادّه