235
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

محتوا دانست كه در آن از اُمّى بودن اُمّت و وجود كسانى كه خواندن نمى‏دانند، سخن به ميان آمده كه مى‏تواند حكايتگر صعوبت قرائت دقيق قرآن براى آنان باشد.
۶. اهل سنّت از پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله نقل كرده‏اند كه: قرآن بر هفت حرف نازل شد: زجر و امر و حلال و حرام و محكم و متشابه و امثال. ۱
۷ . حديث ديگرى مشابه حديث قبلى از طريق اهل سنّت روايت شده كه نشان مى‏دهد قرآن بر اساس ده حرف نازل شده است :
أُنزِلَ القُرآنُ عَلى‏ عَشرَةِ أحرُفٍ : بَشيرٍ ، ونَذيرٍ ، وناسِخٍ ، ومَنسوخٍ ، وعِظَةٍ ، ومَثَلٍ ، ومُحكَمٍ ، ومُتَشابِهٍ ، وحَلالٍ ، وحَرامٍ . ۲
قرآن ، بر ده حرف ، نازل شده است : بشارت‏دهنده ، بيم‏دهنده ، ناسخ ، منسوخ ، پند ، مَثَل ، محكم ، متشابه ، حلال و حرام .

حديث «هفت حرف» در منابع شيعه‏

در منابع روايى شيعه ، روايت نزول قرآن بر هفت حرف، به دو صورتِ انكار و اثبات، نقل شده است:
۱. در برخى از روايات، پديده اختلاف قرائات به طور كلى مورد انكار قرار گرفته است كه اين امر را بايد از اختصاصات ميراث روايى شيعه دانست؛ زيرا در منابع روايى اهل سنّت، از انكار اين دست از روايات، سخن به ميان نيامده است. كلينى دو روايت معتبر در اين زمينه نقل كرده است:
الف - امام باقر عليه السلام فرمود:
إنَّ القُرآنَ واحدٌ نَزَلَ مِن عِندِ واحدٍ وَلكِنَ الاختِلافَ يَجى‏ءُ مِن قِبَلِ الرُّواةِ . ۳

1.المستدرك على الصحيحين : ج‏۱ ص‏۵۵۳ و ج‏۲ ص‏۲۸۹ ؛ تفسير الصافى : ج‏۱ ص‏۵۹ .

2.ر . ك : ص ۲۳۰ ح ۲۱۷ .

3.ر . ك : ص ۲۲۸ ح ۲۰۹ .


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
234

الّذى مَعى: قُلْ عَلى ثَلاثَةٍ . قُلتُ: عَلى‏ ثَلاثَةٍ، حَتّى‏ بَلَغَ سَبعَةَ أَحرُفٍ، ثُمَّ قالَ: لَيسَ مِنها إلّا شافٍ كافٍ إن قُلتَ سَميعاً عَليماً عَزيزاً حَكيماً ما لَم تَختِم آيَةَ عَذابٍ بِرَحمَةٍ أو آيَةَ رَحمَةٍ بِعذابٍ . ۱
اى اُبىّ، قرآن را قرائت كردم، ندا آمد : بر يك حرف يا دو حرف؟ فرشته‏اى كه همراهم بود گفت: بگو بر دو حرف. گفتم بر دو حرف. سپس ندا آمد بر دو حرف يا بر سه حرف؟ همان فرشته گفت: بگو بر سه حرف. گفتم: بر سه حرف. تا اين كه به هفت حرف رسيد. آن‏گاه رسول خدا فرمود: اين هفت حرف هر يك شفادهنده و كفايت‏كننده است ، اگر بگويى : سميعاً، عليماً، عزيزاً، حكيماً مادام كه آيه عذاب را به رحمت و آيه رحمت را به عذاب پايان نبرى.
بر اساس ظاهر اين روايت، جابه‏جايىِ كلمات و فواصل آيات، مادام كه به تغيير اساسى در معناى آيه منتهى نشود، مُجاز است. تغييراتى را كه در باره مصحف عبد اللَّه بن مسعود گزارش شده از اين باب دانسته‏اند. ۲
۵. نيز در منابع اهل سنّت آمده است :
لَقِىَ رَسولُ اللَّهِ صلى اللَّه عليه و آله جَبرَئيلَ، فَقالَ: يَا جَبرَئيلُ! إنّى بُعِثتُ إلى أُمّةٍ أمّيينَ مِنهُمُ العَجوزُ و الشِّيخُ الكَبيرُ و الغُلامُ و الجارِيةُ و الرَّجُلُ الّذى لَم يَقرأ كِتاباً قَطُّ . قالَ: يا مُحمَّدُ! إنّ القُرآنَ اُنزِلَ عَلى‏ سَبعَةِ أَحرُفٍ. ۳
پيامبر صلى اللَّه عليه و آله جبرئيل را ديد و فرمود : اى جبرئيل ! من بر امّتى برانگيخته شدم كه اُمّى و فاقد سوادند . در ميان آنان از پيرزن و پيرمرد گرفته تا زن و مرد جوان و كسى كه هرگز كتابى نخوانده است، هست . جبرئيل گفت : اى محمد! قرآن به هفت حرف نازل شده است .

در ميان روايات اهل سنّت، اين روايت را مى‏توان مقبول‏ترين روايت از جهت

1.سنن ابى داوود : ج‏۱ ص‏۳۳۲ .

2.كتاب المصاحف : ص‏۶۴ - ۸۲ .

3.سنن الترمذى : ج‏۴ ص‏۲۶۳ .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8448
صفحه از 500
پرینت  ارسال به