۱. قرآن‏

قرآن، مشهورترين نام كتاب آسمانى حضرت محمد صلى اللَّه عليه و آله، و بلكه نام اصلى آن است. اين كلمه هفتاد بار در قرآن آمده است كه مراد از چهار مورد آن (آيات ۱۷ و ۱۸ قيامت و دو بار در آيه ۷۸ اسرا) قرآن كريم نيست.
درباره ريشه و معناى «قرآن» اختلاف بسيار است؛ از جمله آن كه آيا مشتق است يا جامد، مصدر است يا وصف و... . ^۱ بيشتر دانشمندان فريقين متفق‏اند كه «قرآن»، كلمه‏اى عربى، مشتق، مهموز از ريشه «ق ر ء»، و مصدر با معناى وصف است ^۲ كه به گونه «عَلَم منقول» تبديل به نام كتاب آسمانى حضرت محمد صلى اللَّه عليه و آله شده است؛ اما آنان در معناى «قرآن» با يكديگر اختلاف دارند؛ برخى قرآن را از «قرء» به معناى خواندن (تلاوت) ^۳ و برخى ديگر از همين ريشه به معناى گردآوردن مى‏دانند(بدين معنا كه در قرآن، حروف و آيات و سوره‏ها يكجا گرد آمده‏اند). ابن عطيه اندلسى، ^۴ ابوالفتوح رازى ^۵ و فخرالدين رازى ^۶ دو ديدگاه و نام صاحبان و استدلال آنها را معرفى و گزارش كرده‏اند.
برخى قرآن‏پژوهان پس از بررسى ديگر نام‏ها و اوصاف، تأكيد كرده‏اند كه جز قرآن نمى‏توان نام ديگرى براى كتاب مسلمانان قائل شد؛ ^۷زيرا ديگر نام‏ها در

همه اقسام اسم مى‏توانند به علم منقول تبديل شوند . از اين رو، آنچه قرآن‏پژوهان با عنوان «اسم» براى قرآن برشمرده‏اند، مى‏تواند در اصل، يكى از اين اقسام ، جز كنيه باشد.
گويا با فرق نهادن ميان اسم و اين اقسام است كه طبرى (م ۳۱۰ق) تنها از چهار نام ياد مى‏كند: «قرآن»، «كتاب»، «فرقان» و «ذكر». ^۱
شيخ طوسى (م ۴۶۰ق) و طبرسى (م ۵۴۸ق) نيز همين چهار نام را مى‏آورند. ^۲
آلوسى (م ۱۲۷۰ق) تنها دو نام قرآن و فرقان را مى‏پذيرد و بيان مى‏كند كه ديگر نام‏ها در حقيقت به همين دو بازمى‏گردند. ^۳محمد بن عبدالرحيم نهاوندى (م ۱۳۳۰ق) تصريح مى‏كند كه به ظاهر، جز «قرآن»، ديگر نام‏ها ، صفت و لقب اند . ^۴
زرقانى (م ۱۳۶۷ق) نيز جز پنج نام، نامى ديگر براى قرآن نمى‏شناسد. ^۵
و برخى پژوهشگران معاصر جز «قرآن»، ديگر نام‏ها را صفت مى‏دانند. ^۶
اكنون نام‏هايى را كه بيشتر منابع تفسيرى و قرآنى در ذكر آنها همداستان اند، برشمرده، به اختصار، آنها را شرح مى‏دهيم و آن گاه فهرستى از صفات به دست مى‏دهيم.
چنان‏كه گذشت، بيشتر قرآن‏پژوهان، از چهار يا پنج نام ياد كرده‏اند: