فرو مى‏فرستيم به حركت در مى‏آيد).
(وَ مِنْ ءَايَتِهِ أَنَّكَ تَرَى الْأَرْضَ خَشِعَةً فَإِذَآ أَنزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَآءَ اهْتَزَّتْ . ^۱
و از آيات او اين است كه زمين را خشك (فرو افتاده) مى‏بينى؛ امّا هنگامى كه آب(باران) بر آن مى‏فرستيم به جنبش در مى‏آيد).
هر يك از دو آيه ، نشان‏دهنده ويژگى خاصّى براى زمين است. در سياق آيه نخست كه در باره رستاخيز و حشر مردگان و ساكنان آرام در گور است، واژه «هامده» كه رساننده مفهوم سكون و خفتگى است، مناسب است. و در بناى آيه دوم، كه محتواى سخن در باره عبادت، خضوع و فروتنى است، واژه «خاشعه»، كه در معناى فرو افتادگى و انقياد است، مناسب است.
به مضمون اين دو آيه بنگريد:
(وَلَا تَقْتُلُواْ أَوْلَدَكُم مِّنْ إِمْلَقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِيَّاهُمْ .^۲
و فرزندان خويش را به دليل فقر نكشيد؛ ما شما را روزى مى‏دهيم و آنها را).
(وَ لَا تَقْتُلُواْ أَوْلَدَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلَقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَ إِيَّاكُمْ .^۳
و فرزندان خويش را از ترس فقر نكشيد؛ ما آنها را روزى مى‏دهيم و شما را).
مخاطب آيه نخست، انسان‏نمايانى هستند كه با فقر دست به گريبان‏اند و به همين سبب دخترانشان را زنده به گور مى‏كنند؛ چرا كه مى‏فرمايد: «من املاقِ» يعنى از فرط فقر . از اين رو، روزى دادن به خودشان بر روزى دادن به فرزندانشان مقدم داشته شده است . اما روى سخن در آيه دوم، با قساوت‏مندانى است كه از بيم فقير شدن، دختران خويش را زنده به گور مى‏كنند؛ بدين جهت كه مى‏فرمايد: «خشيةَ املاقِ»؛ يعنى از ترس فقر. از همين روى، روزى دادن دختران را مقدم مى‏دارد چون

گزارش‏دهنده مصاديق و نمودهاى گوناگون گم‏راهى است، به صورت جمع آمده است؛ ولى «نور»، كه كنايه از صراط مستقيم و هدايت الهى است، به صورت مفرد:
(اللَّهُ وَلِىُّ الَّذِينَ ءَامَنُواْ يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَتِ إِلَى النُّورِ وَ الَّذِينَ كَفَرُواْ أَوْلِيَآؤُهُمُ الطَّغُوتُ يُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَتِ .^۱
خداوند ولىّ كسانى است كه ايمان آوردند . آنان را از ظلمت‏ها به سوى خود مى‏برد . و آنان كه كافر شدند ، ولىّ آنها طاغوت است ؛ آنها را از خود به سوى ظلمت‏ها مى‏برند) .
جمله‏هاى اديبانه قرآن، منعكس كننده تفاوت‏هايى دقيق و حكيمانه است كه مايه شگفتى و شيفتگى سخن‏شناسان است؛ نظير اين آيتِ زيبا و ظريف:
(وَ إِنَّآ أَوْ إِيَّاكُمْ لَعَلَى‏ هُدًى أَوْ فِى ضَلَلٍ مُّبِينٍ .^۲
و ما يا شما ، بر هدايت يا در ضلالتى آشكاريم).
در آيه مورد اشاره ، همان طور كه مشاهده مى‏شود هدايت با حرف اضافه «عَلى» و ضلالت با حرف اضافه «فى» براى ظرفيت و فرود و درماندگى است. پس آن براى هدايت و اين براى ضلالت مناسب است.
به تعبير زمخشرى، انسان هدايت‏پيشه، گويى بر سمندى تيزتك نشسته و هر جا كه مى‏خواهد مى‏رود؛ اما شخص گم‏راه در ورطه تاريكى ژرفى فرو افتاده و نمى‏داند كه به كدام سو رو كند.^۳
دو صفت گونه‏گون براى زمين در اين دو آيه هم‏مضمون ، بر همين اساس است:
(وَ تَرَى الْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَآ أَنزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَآءَ اهْتَزَّتْ .^۴
زمين را (در فصل زمستان) خشك و مرده مى‏بينى. امّا هنگامى كه آب باران بر او