153
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد دوّم

۳۸۸.مصباح الشريعة - در سخنى كه به امام صادق عليه السلام نسبت داده است - : امير مؤمنان عليه السلام به قاضى‏اى فرمود: «آيا ناسخ را از منسوخ ، باز مى‏شناسى؟» .
گفت : خير .
فرمود: «آيا بر مقصود خداوند عزّ وجلّ در مَثَل‏هاى قرآن ، آگاهى دارى؟» .
گفت : خير .
فرمود: «پس هم خود به هلاكت افتاده‏اى و هم ديگران را به هلاكت مى‏افكنى! فتوا دهنده ، بايد معانى قرآن و حقايق سنّت‏ها و عمق اشارت‏ها[ى قرآنى‏] را بشناسد» .

ر . ك : ج ۴ ص ۵۷ (استواران در دانش و در شناخت تأويل) .

۸ / ۳

آيه‏هايى كه منسوخ ناميده شده‏اند

يك . آيه ۸۳ سوره بقره‏

(و چون از فرزندان اسرائيل پيمان محكم گرفتيم كه : «جز خدا را نپرستيد ، به پدر و مادر ، و خويشان و يتيمان و مستمندان احسان كنيد ، و با مردم به نيكى سخن بگوييد ، نماز را برپا داريد و زكات بدهيد» . آن‏گاه جز اندكى از شما [ قوم يهود ] ، به‏حالت اعراض روى برتافتيد) .

۳۸۹.امام على عليه السلام: اين سخن خداوند سبحان : (با مردم به نيكى سخن بگوييد) نسخ شده است. منظور از «مردم» يهود هستند كه پيامبر خدا به آنها آتش‏بس داده بود . هنگامى كه ايشان از جنگ تبوك باز گشت، خداوند متعال، اين آيه را نازل فرمود: (با كسانى كه به خدا و آخرت ايمان نمى‏آورند، بجنگيد) تا اين سخن خداى متعال: (در حالى كه خوار شدگان اند) . اين آيه، آن آتش‏بس را نسخ كرد.

۳۹۰.امام باقر عليه السلام - در باره اين سخن خداى عزّ وجلّ : (با مردم به نيكى سخن بگوييد) - : اين آيه در باره اهل ذمّه نازل شد و سپس سخن ديگر خداى عزّ وجلّ : (با كسانى كه ايمان نمى‏آورند، بجنگيد) ، آن را نسخ كرد. هر يك از آنان كه در دار الإسلام هستند، جز جزيه از آنان پذيرفته نمى‏شود .


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد دوّم
152

۳۸۸.مصباح الشريعة - فيما نسبه إلى الإمام الصّادق عليه السلام - : قالَ أميرُالمُؤمِنينَ عليه السلام لِقاضٍ : هَل تَعرِفُ النّاسِخَ مِنَ المَنسوخِ؟ قالَ : لا .
[قالَ : فَهَل أشرَفتَ عَلَى مُرادِ اللَّهِ عزّ وجلّ في أمثالِ القُرآنِ؟ قالَ : لا] .۱
قالَ عليه السلام : إذاً هَلَكتَ وأهلَكتَ ! وَالمُفتي يَحتاجُ إلى‏ مَعرِفَةِ مَعانِي القُرآنِ وحَقائِقِ السُّنَنِ وبَواطِنِ الإِشاراتِ .۲

راجع : ج ۶ ص ۵۶ (الراسخون في العلم وفي معرفة التأويل) .

۸ / ۳

الآياتُ الَّتي سُمِّيَت مَنسوخَةً

الاُولى‏ : الآيَةُ ۸۳ مِن سورَةِ البَقَرَةِ

(وَ إِذْ أَخَذْنَا مِيثَقَ بَنِى إِسْرَ ءِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَ بِالْوَ لِدَيْنِ إِحْسَانًا وَ ذِى الْقُرْبَى‏ وَ الْيَتَمَى‏ وَ الْمَسَكِينِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَ أَقِيمُوا الصَّلَوةَ وَ ءَاتُوا الزَّكَوةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلاً مِّنكُمْ وَ أَنتُم مُّعْرِضُونَ)

۳۸۹.الإمام عليّ عليه السلام : نُسِخَ قَولُهُ سُبحانَهُ : (وَ قُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْنًا)۳ يَعنِي اليَهودَ حينَ هادَنَهُم رَسولُ اللَّهِ صلى اللَّه عليه و آله، فَلَمّا رَجَعَ مِن غَزاةِ تَبوكٍ أنزَلَ اللَّهُ تَعالى‏ : (قَتِلُواْ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ) إلى‏ قَولِهِ تَعالى‏ : (وَهُمْ صَغِرُونَ)۴فَنَسَخَت هذِهِ الآيَةُ تِلكَ الهُدنَةَ .۵

۳۹۰.الإمام الباقر عليه السلام - في قَولِهِ عزّ وجلّ : (وَ قُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْنًا) - : نَزَلَت هذِهِ الآيَةُ في أهلِ الذِّمَّةِ ، ثُمَّ نَسَخَها قَولُهُ عزّ وجلّ : (قَتِلُواْ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ) الآيَة ، فَمَن كانَ مِنهُم في دارِ الإِسلام فَلَن يُقبَلَ مِنهُم إلّا الجِزيَةُ .۶

1.هذه الزيادة أثبتناها من بحار الأنوار .

2.مصباح الشريعة : ص ۳۵۵ ، بحار الأنوار : ج ۲ ص ۱۲۱ ح ۳۴ .

3.البقرة : ۸۳ .

4.التوبة : ۲۹ .

5.بحار الأنوار : ج ۱۹ ص ۱۷۶ ح ۱۹ نقلاً عن تفسير النعماني عن الإمام الصادق عليه السلام .

6.الكافي : ج ۵ ص ۱۱ ح ۲ ، تهذيب الأحكام : ج ۴ ص ۱۱۵ ح ۳۳۶ كلاهما عن حفص بن غياث عن الإمام الصادق عليه السلام ، الخصال : ص ۲۷۵ ح ۱۸ ، تفسير القمّي : ج ۲ ص ۳۲۰ ، تفسير العيّاشي : ج ۱ ص ۴۸ ح ۶۶ والثلاثة الأخيرة عن حفص بن غياث عن الإمام الصادق عليه السلام ، بحار الأنوار : ج ۷۱ ص ۳۱۲ ح ۱۳ .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد دوّم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8418
صفحه از 506
پرینت  ارسال به