39
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد دوّم

(لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ .۱
براى آن ، همان چيزى است كه به دست آورده ، و بر ضدّ آن هم همان است كه خود كسب كرده است)
.
(وَ تَحْسَبُهُمْ أَيْقَاظًا وَ هُمْ رُقُودٌ .۲
آنان را بيدار پنداشتند ، و حال آن كه خواب بودند)
.
تناسب و ائتلاف نيز يكى از اسلوب‏هاى تعبير قرآنى است كه بهره‏گيرى از آن، به آيتِ ذيل طراوت و حلاوت ديگرى بخشيده است:
(يَأْمُرُهُم بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ .۳
آنان را به معروف امر نمايد ، و از منكر نهى كند و طيبات را برايشان حلال نمايد و خبيث‏ها را بر ايشان حرام كند)
.
مشاكله نيز يكى از همين اسلوب‏هاست كه حُسنش، در اين آيه هويدا گشته است:
(وَمَكَرُواْ وَمَكَرَ اللَّهُ وَاللَّهُ خَيْرُ الْمَكِرِينَ .۴
آنان مكر كردند ، و خداوند هم مكر كرد ، و خداوند بهترين مكر كنندگان است)
.
همچنين است عكس و تبديل كه به كارگيرى‏اش در آيه ذيل در اوج هنرنمايى است:
(مَا عَلَيْكَ مِنْ حِسَابِهِم مِّن شَىْ‏ءٍ وَمَا مِنْ حِسَابِكَ عَلَيْهِم مِّن شَىْ‏ءٍ .۵
از حساب آنان چيزى بر عهده تو نيست ، و از حساب تو چيزى بر عهده آنها نيست)
.

1.بقره : آيه ۲۸۶.

2.كهف : آيه ۱۸.

3.اعراف : آيه ۱۵۷.

4.آل عمران : آيه ۵۴.

5.انعام : آيه ۵۲ .


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد دوّم
38

(وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ نَّاضِرَةٌ * إِلَى‏ رَبِّهَا نَاظِرَةٌ ؛۱
چهره‏هايى كه آن روز شادمانند و به سوى پروردگارشان نظاره گر)
.
جناس قلب، آوردن الفاظى است كه حروف آنها واژگون و معكوس آورده شود، مانند شارع و شاعر، گنج و جنگ. از اين منظر و زيبايى ، به اين آيه كوتاه نظر كنيد: (وَ رَبَّكَ فَكَبِّرْ).۲
اشتقاق و شبه اشتقاق: اشتقاق، آن است كه در نظم يا نثر ، الفاظى را بياورند كه حروف آنها متجانس و به يكديگر شبيه باشند، خواه از يك ريشه ، مشتق باشند، مانند رسول و رسايل، يا از يك ماده ، مشتق باشند، امّا حروف آنها چندان شبيه و نزديك به يكديگر باشند كه در ظاهر توهم اشتقاق شود، مانند زمان و زمين. دو آيت ذيل، جلوه‏نماى اين هنر بيانى اند:
(يَأَسَفَى‏ عَلَى‏ يُوسُفَ .۳
حسرت بر يوسف)
.
(ءَأَنتُمْ تَخْلُقُونَهُ أَمْ نَحْنُ الْخَلِقُونَ .۴
آيا شما آن را آفريده‏ايد ، يا ما آفريننده‏ايم ؟)

طباق كه جمع ميان واژگان متقابل است، در اين نمونه آيات ، رخ‏نمايى مى‏كند:
(لِّكَيْلَا تَأْسَوْاْ عَلَى‏ مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُواْ بِمَآ ءَاتَاكُمْ .۵
تا مبادا بر آنچه از دست شما رفته ، تأسف بخوريد ، و به آنچه به شما داده ، شادمانى نماييد)
.

1.قيامت : آيه ۲۲ - ۲۳.

2.مدَّثِّر : آيه ۳ .

3.يوسف : آيه ۸۴.

4.واقعه : آيه ۵۹.

5.حديد : آيه ۲۳.

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد دوّم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8699
صفحه از 506
پرینت  ارسال به