189
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد دوّم

۴۲۹.امام على عليه السلام: اين سخن خداى متعال: (جن و انس را نيافريدم ، مگر براى اين كه مرا بپرستند) را ، اين سخن خداى عزّ وجلّ نسخ كرده است‏۱ : (در حالى كه همواره در اختلاف اند، مگر آن كسان را كه پروردگارت به آنان رحم كرده و براى همين آنان را آفريده است) ، يعنى براى رحمت آفريده است.

۴۳۰.تفسير القمّى: اين سخن خداوند: (جن و انس را نيافريدم ، مگر براى اين كه مرا بپرستند). فرمود: «آنها را براى دستور دادن و نهى كردن و تكليف آفريد . آفريدن آنها براى پرستش اجبارى نبود؛ بلكه آنها را مختار آفريد تا با امر و نهى ، آنها را بيازمايد و اين كه چه كسى اطاعت مى‏كند و چه كسى نافرمانى مى‏نمايد» .
در حديث ديگرى آمده است: «اين آيه با آيه: (همواره در اختلاف اند) نسخ شده است» .

نوزده . آيه ۱۲ سوره مجادله‏

(اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! هر گاه با پيامبر [خدا] درِ گوشى حرف زديد ، پيش از درِگوشى حرف زدنتان ، صدقه‏اى بپردازيد . اين [كار ]براى شما بهتر و پاكيزه‏تر است و اگر چيزى نيافتيد بدانيد كه خدا آمرزنده مهربان است) .

۴۳۱.تفسير الطبرى - به نقل از مجاهد - : امام على عليه السلام فرمود : «در كتاب خدا آيه‏اى هست كه هيچ كس [ جز من ]به آن ، عمل نكرد و پس از من هم كسى به آن ، عمل نخواهد كرد [ ، همان آيه نجوا ] : (اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! هر گاه با پيامبر [ خدا ]درِ گوشى حرف زديد ، پيش از درِ گوشى حرف زدنتان ، صدقه‏اى بپردازيد) . فرمود : «اين كار ، واجب شد و آن گاه ، نَسخ گرديد» .

1.اين روايت دلالت دارد بر اين كه امام عليه السلام نسخ در آيه را اعم از نسخ قرآنى ، يعنى نسخ حكم شرعى دانسته و بنا به فرمايش امام ، آيه دومى حقيقتى را اثبات مى‏كند كه باعث مى‏شود حقيقت مورد اثبات آيه اولى تحديد شود (ترجمه تفسير الميزان : ج ۱ ص ۳۸۴) .


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد دوّم
188

۴۲۹.الإمام عليّ عليه السلام : نَسَخَ‏۱ قَولَهُ تَعالى‏ : (وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ)۲ قَولُهُ عزّ وجلّ : (وَ لَا يَزَالُونَ مُخْتَلِفِينَ * إِلَّا مَن رَّحِمَ رَبُّكَ وَ لِذَ لِكَ خَلَقَهُمْ)۳ أي لِلرَّحمَةِ خَلَقَهُم .۴

۴۳۰.تفسير القمّي : قَولُهُ : (وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ) قالَ : خَلَقَهُم لِلأَمرِ وَالنَّهيِ وَالتَّكليفِ ، ولَيسَت خِلقَتُهُم جَبراً أن يَعبدُوهُ ، ولكِن خَلَقَهُم‏۵ اختِياراً لِيَختَبِرَهُم بِالأَمرِ وَالنَّهيِ ، ومَن يُطيعُ ومَن يَعصي .
وفي حَديثٍ آخَرَ قالَ : هِيَ مَنسوخَةٌ بِقَولِهِ : (وَ لَا يَزَالُونَ مُخْتَلِفِينَ) .۶

التّاسِعَة عَشرَةَ : الآيَةُ ۱۲ مِن سورَةِ المُجادَلَةِ

(يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا إِذَا نَجَيْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَىْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَةً ذَ لِكَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَ أَطْهَرُ فَإِن لَّمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ)

۴۳۱.تفسير الطبري عن مجاهد عن الإمام عليّ عليه السلام : إنَّ في كِتابِ اللَّهِ عزّ وجلّ لَآيَةً ما عَمِلَ بِها أحَدٌ قَبلي ، ولا يَعمَلُ بِها أحَدٌ بَعدي : (يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ إِذَا نَجَيْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُواْ بَيْنَ يَدَىْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَةً)۷ ، قالَ : فُرِضَت ثُمَّ نُسِخَت .۸

1.قال العلامة الطباطبائي : وفيها دلالة على أخذه عليه السلام النسخ في الآية أعم من النسخ الواقع في التشريع فالآية الثانية تثبت حقيقة توجب تحديد الحقيقة التي تثبتها الآية الاُولى (الميزان في تفسير القرآن : ج ۱ ص ۲۵۴) .

2.الذاريات : ۵۶ .

3.هود : ۱۱۸ و ۱۱۹ .

4.بحار الأنوار : ج ۹۳ ص ۱۰ نقلاً عن تفسير النعماني عن إسماعيل بن جابر عن الإمام الصادق عليه السلام .

5.في المصدر : «خلقتهم» ، ولا يصحّ السياق بها ، والظاهر أنّ الصواب ما أثبتناه .

6.تفسير القمّي : ج ۲ ص ۳۳۱ .

7.المجادلة : ۱۲ .

8.تفسير الطبري : ج ۱۴ الجزء ۲۸ ص ۲۰ ، تفسير الثعلبي : ج ۹ ص ۲۶۱ ، شواهد التنزيل : ج ۲ ص ۳۱۲ ح‏۹۵۱ نحوه، كنز العمّال: ج‏۲ ص‏۵۲۱ ح‏۴۶۵۱ نقلاً عن سعيد بن منصور وابن راهويه وعبد بن حميد وابن المنذر وابن أبي حاتم وابن مردويه وراجع : سنن الترمذي : ج ۵ ص ۴۰۶ ح ۳۳۰۰ ، السنن الكبرى للنسائي : ج‏۵ ص ۱۵۳ ح ۸۵۳۷ ، صحيح ابن حبّان : ج ۱۵ ص ۳۹۰ ح ۶۹۴۱ ، المصنّف لابن أبي شيبة : ج ۷ ص ۵۰۵ ح ۶۳.

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد دوّم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8633
صفحه از 506
پرینت  ارسال به