سيّدِ قطب مى‏گويد: «تلاش اصلى من در مكتب قرآن همين است كه جنبه هنرى و ويژگى‏هاى ادبى قرآن جلوه‏گر شود و انديشه‏ها، زيبايى‏هاى نهفته آن را دريابند.... به نظر من، در آغاز نيز اَعراب از همين طريق، در حوزه جاذبه شكوه هنر قرآن قرار گرفتند و همين بيان زيبا بود كه تا ژرفاى احساس آنها نفوذ كرد و روان‏هاشان را برانگيخت».^۱

۱ - ۱. آرايه‏هاى سيماى قرآن‏

هر ساختمان استوار، رخنه‏ناپذير و زيبا، رهاورد مواد و مصالحى سخت و محكم و طراحى هوشمندانه مهندسى چيره‏دست است كه آنها را در مناسب‏ترين صورت، تركيب كرده است . ساختمان سخن نيز چنين است. اگر حروف و واژگان - كه تشكيل‏دهنده هسته كلام اند - ، برخوردار از صلابت و استوارى باشند و به هنگام تشكيل كلمه‏ها و تركيب جمله‏ها ، هوشمندانه ، متناسب و هماهنگ ، گزينش و تركيب يابند، كلامى فصيح (روان و خوش طبع) و بليغ (گويا و رسا) و بديع (شيوا) را پديد مى‏آورند.
حروف از لحاظ مخارج، صدا و تلفظ، خصوصيات گوناگونى دارند و بر همين اساس، به دسته‏هايى گوناگون تقسيم مى‏شوند.^۲ ريزه‏كارى‏هاى خواصّ حروف در كتب تجويد و قرائت - كه از منابع تحقيقات آواشناختى مسلمانان اند - و نيز آثار ادبى دانشمندان مسلمان، چون: سيبويه (م ۱۷۷ق) ، ابن دُرَيد (م ۳۲۱ ق) ، رُمّانى (م ۳۷۴ ق)، باقلانى (م ۴۰۳ ق)، خَفاجى (م ۱۰۶۹ق)، بيضاوى (م ۶۸۵ ق) ، ابن جَزَرى (م ۸۳۳ ق) و ... آمده‏اند.
از نگاه زبان‏شناسانه، طنين برخى واژگان و جملات قرآن ، چون آواى آبشاران و

را به استراق سمع شبانه وا مى‏داشت!^۱ قرآن اشارتى گذرا به گوش‏ايستايى همينان دارد:
(نَّحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَسْتَمِعُونَ بِهِ إِذْ يَسْتَمِعُونَ إِلَيْكَ وَ إِذْ هُمْ نَجْوَى‏ .^۲
ما مى‏دانيم به آنچه گوش فرا مى‏دهند . آن هنگام كه به تو گوش مى‏دهند ، و نيز آن هنگام كه به نجوا مى‏پردازند) .
و در همين حال براى پيشگيرى از افسون جادويى آن، مردمان را از شنيدن آن بر حذر مى‏داشتند:
(وَ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَا تَسْمَعُواْ لِهَذَا الْقُرْءَانِ وَ الْغَوْاْ فِيهِ لَعَلَّكُمْ تَغْلِبُونَ . ^۳
آنان كه كافر شدند ، گفتند : گوش فرا ندهيد و در آن لغو در اندازيد ، تا شايد شما چيره شويد) .
زيبايى زبان قرآن و قدرت آن در تسخير دل‏ها ، ويژه روزگاران كهن نبوده، بلكه امروز نيز بهترين زبان‏آوران عرب، چون: ميخائيل نعيمه، جُبران خليل جُبران و جُرج جُرداق را شيفته خود كرده است. گلدزيهر مى‏نويسد: «هيچ اثر ادبى در جهان، در شگفتىِ عظيم و بى‏نظيرى كه قرآن برانگيخت، به پاى آن نمى‏رسد».^۴
جان ديون پورت مى‏نويسد: «قرآن، از نظر ادبى، شاعرانه‏ترين اثر مشرق‏زمين، دربرگيرنده نثرى موزون و مسجّع، به بليغ‏ترين و فصيح‏ترين صورت زبان عرب ونمونه اعلاى آن زبان و مملو از درخشنده‏ترين امثال و محكم‏ترين تشبيهات است. با آيات پر طنطنه‏اش ، ملكوت خداوندى را تصوير مى‏كند. آهنگ و نوا و عباراتش در ترسيم بهشت و جهنّم، تكان‏دهنده اند و...».^۵