97
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد سوّم

۸۴۸.پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله: نمازِ كسى كه فاتحة الكتاب را [در قرائتش‏] نخوانَد، نماز نيست.

۸۴۹.پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله: هر نمازى كه در آن اُمّ الكتابْ خوانده نشود، ناقص‏۱ است.

د - تقسيم شده ميان خدا و بنده‏

۸۵۰.پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله: خداوند ، بر من منّت نهاد و فرمود: «من، فاتحة الكتاب را به تو عطا كردم كه گنجى از گنج‏هاى عرش من است . سپس آن را ميان خودم و تو ، به دو نيم ، قسمت كردم» .

۸۵۱.پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله: خداوند عزّ وجلّ فرمود: «فاتحة الكتاب را ميان خودم و بنده‏ام ، قسمت كردم : نيمى ، از آنِ من است و نيمى ، از آنِ بنده من، و از آنِ بنده من است ، آنچه بخواهد» .
هر گاه بنده بگويد: (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ)، خداوند عزّ وجلّ مى‏فرمايد: «بنده‏ام به نام من آغاز كرد . بر من لازم است كه كارهايش را براى او به انجام رسانم و در اوضاع زندگى‏اش به او بركت دهم». هر گاه بگويد: (الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِ‏ّ الْعَلَمِينَ) ، خداوند عزّ وجلّ مى‏فرمايد: «بنده‏ام مرا سپاس گفت و دانست كه نعمت‏هايى كه دارد ، از جانب من است و بلاهايى كه از او دور كرده‏ام (/ دفع شده است)، به فضل و قدرت من است. شما را گواه مى‏گيرم كه نعمت آخرت را نيز بر نعمت‏هاى دنيايش مى‏افزايم و بلاهاى آخرت را از او دور مى‏گردانم ، چنان كه بلاهاى دنيا را از او دور گردانيدم» .
هر گاه بگويد: (الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ) ، خداوند عزّ وجلّ مى‏فرمايد: «بنده‏ام گواهى داد كه من ، بخشايشگر و مهربانم. شما را گواه مى‏گيرم كه از رحمت خويش ، بهره‏اش را فراوان مى‏كنم و از عطاى خود ، نصيبش را بسيار مى‏گردانم» . هر گاه بگويد: (مَلِكِ يَوْمِ الدِّينِ) ، خداوند عزّ وجلّ مى‏فرمايد: «شما را گواه مى‏گيرم كه چون اعتراف كرد كه من ، مالك روز جزايم ، حسابرسى از او را در روز حساب ، آسان مى‏گردانم و از گناهانش در مى‏گذرم.
هر گاه بگويد: (إِيَّاكَ نَعْبُدُ) ، خداوند عزّ وجلّ مى‏فرمايد: «بنده‏ام راست گفت. او تنها مرا عبادت مى‏كند. شما را گواه مى‏گيرم كه در ازاى اين عبادتش ، به او چنان پاداشى بدهم كه تمام كسانى كه با او به خاطر اين كه مرا عبادت مى‏كرد، مخالف بوده‏اند ، بر وى رَشك ببرند» .
هر گاه بگويد: (وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ) ، خداوند عزّ وجلّ مى‏فرمايد: «بنده‏ام از من كمك خواست و به من پناه آورد. شما را گواه مى‏گيرم كه به او در كارهايش كمك مى‏كنم و در سختى‏ها ، به فريادش مى‏رسم و در روز گرفتارى‏هايش ، دست او را مى‏گيرم» .
و هر گاه بگويد: (اهْدِنَا الصِّرَ طَ الْمُسْتَقِيمَ) ، تا آخر سوره، خداوند عزّ وجلّ مى‏فرمايد: «اين ، از آنِ بنده من است و بنده‏ام ، آنچه را بخواهد ، به او مى‏دهم . درخواستِ بنده‏ام را پذيرفتم و آنچه آرزو دارد ، به او مى‏دهم و او را از آنچه از آن مى‏ترسد ، در امان مى‏دارم» .

1.واژه «خِداج» - كه در متن عربى حديث آمده - به معناى بچّه ناقص الخلقه يا نارس است و همچنين به معناى پيش از موعد به دنيا آمده .


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد سوّم
96

۸۴۸.عنه صلى اللَّه عليه و آله : لا صَلاةَ لِمَن لَم يَقرَأ بِفاتِحَةِ الكِتابِ .۱

۸۴۹.عنه صلى اللَّه عليه و آله : كُلُّ صَلاةٍ لا يُقرَأُ فيها بِاُمِّ الكِتابِ فَهِيَ خِداجٌ ۲ .۳

د - تَقسيمُها بَينَ اللَّهِ وَالعَبدِ

۸۵۰.رسول اللَّه صلى اللَّه عليه و آله : إنَّ اللَّهَ أعطاني فيما مَنَّ بِهِ عَلَيَّ : إنّي أعطَيتُكَ فاتِحَةَ الكِتابِ وهُوَ كَنزٌ مِن كُنوزِ عَرشي ، ثُمَّ قَسَمتُها بَيني وبَينَكَ نِصفَينِ .۴

۸۵۱.عنه صلى اللَّه عليه و آله : قالَ اللَّهُ عزّ وجلّ : قَسَمتُ فاتِحَةَ الكِتابِ بَيني وبَينَ عَبدي ؛ فَنِصفُها لي ونِصفُها لِعَبدي ، ولِعَبدي ما سَأَلَ ، إذا قالَ العَبدُ: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» قالَ اللَّهُ جَلَّ جَلالُهُ: بَدَأَ عَبدي بِاسمي وحَقٌّ عَلَيَّ أن اُتَمِّمَ لَهُ اُمورَهُ واُبارِكَ لَهُ في أحوالِهِ ، فَإِذا قالَ: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِ‏ّ الْعَلَمِينَ» قالَ اللَّهُ جَلَّ جَلالُهُ: حَمِدَني عَبدي وعَلِمَ أنَّ النِّعَمَ الَّتي لَهُ مِن عِندي ، وأنَّ البَلايَا الَّتي دَفَعتُ عَنهُ فَبِطَولي‏۵ ، اُشهِدُكُم أنّي اُضيفُ لَهُ إلى‏ نِعَمِ الدُّنيا نِعَمَ الآخِرَةِ ، وأدفَعُ عَنهُ بَلايَا الآخِرَةِ كَما دَفَعتُ عَنهُ بَلايَا الدُّنيا ، فَإِذا قالَ: «الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» قالَ اللَّهُ جَلَّ جَلالُهُ: شَهِدَ لي عَبدي أنِّي الرَّحمنُ الرَّحيمُ ، اُشهِدُكُم لَاُوَفِّرَنَّ مِن رَحمَتي حَظَّهُ ولَاُجزِلَنَّ مِن عَطائي نَصيبَهُ ، فَإِذا قالَ: «مَلِكِ يَوْمِ الدِّينِ» قالَ اللَّهُ جَلَّ جَلالُهُ: اُشهِدُكُم كَمَا اعتَرَفَ أنّي أنَا مَالِكُ يَومِ الدّينِ ، لَاُسَهِّلَنَّ يَومَ الحِسابِ حِسابَهُ ، ولَأَتَجاوَزَنَّ عَن سَيِّئاتِهِ ، فَإِذا قالَ: «إِيَّاكَ نَعْبُدُ» قالَ اللَّهُ عزّ وجلّ: صَدَقَ عَبدي إيّايَ يَعبُدُ ، اُشهِدُكُم لَاُثيبَنَّهُ عَلى‏ عِبادَتِهِ ثَواباً يَغبِطُهُ كُلُّ مَن خالَفَهُ في عِبادَتِهِ لي ، فَإِذا قالَ: «وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ» قالَ اللَّهُ عزّ وجلّ : بِيَ استَعانَ عَبدي وَالتَجَأَ إلَيَّ ، اُشهِدُكُم لَاُعينَنَّهُ عَلى‏ أمرِهِ ، ولَاُغيثَنَّهُ في شَدائِدِهِ ، ولَآخُذَنَّ بِيَدِهِ يَومَ نَوائِبِهِ ، فَإِذا قالَ: «اهْدِنَا الصِّرَ طَ الْمُسْتَقِيمَ» إلى‏ آخِرِ السّورَةِ ، قالَ اللَّهُ عزّ وجلّ : هذا لِعَبدي ، ولِعَبدي ما سَأَلَ ، فَقَدِ استَجَبتُ لِعَبدي ، وأعطَيتُهُ ما أمَّلَ ، وآمَنتُهُ مِمّا مِنهُ وَجِلَ .۶

1.صحيح البخاري: ج ۱ ص ۲۶۳ ح ۷۲۳ ، سنن النسائي: ج ۲ ص ۱۳۷ وص ۱۳۸ ، مسند ابن حنبل: ج ۸ ص ۳۹۴ ح ۲۲۷۴۰ ، السنن الكبرى: ج ۲ ص ۲۳۳ ح ۲۹۱۳ كلّها عن عبادة بن الصامت ، كنز العمّال: ج ۸ ص ۱۱۲ ح ۲۲۱۴۰ .

2.الخداج : النقصان . يقال : خَدَجَت الناقة : إذا ألقَت ولدَها قبل أوانه وإن كان تامّ الخلق . وأخدجته إذا ولدته ناقص الخلق وإن كان لتمام الحمل (النهاية : ج ۲ ص ۱۲ «خدج») .

3.المجازات النبويّة: ص ۱۱۱ ح ۷۹ ، بحار الأنوار: ج ۸۵ ص ۱۱ ح ۲ ؛ صحيح مسلم: ج ۱ ص ۲۹۶ ح ۳۸ ، سنن أبي داوود: ج ۱ ص ۲۱۶ ح ۸۲۱ ، سنن ابن ماجة: ج ۱ ص ۲۷۳ ح ۸۳۸ كلّها عن أبي هريرة ، كنز العمّال: ج ۷ ص ۴۳۷ ح ۱۹۶۶۳ .

4.شعب الإيمان: ج ۲ ص ۴۴۸ ح ۲۳۶۳ ، فضائل القرآن لابن الضريس : ص ۷۹ ح ۱۴۴ ، الفردوس : ج ۱ ص ۱۷۷ ح ۶۶۳ كلّها عن أنس ، كنز العمّال: ج‏۱ ص ۵۵۸ ح ۲۵۰۶ .

5.الطَّول : الفضل والقدرة والغنى والسَّعة (القاموس المحيط : ج ۱ ص ۹ «طال») .

6.عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۱ ص ۳۰۰ ح ۵۹ ، الأمالي للصدوق : ص ۲۳۹ ح ۲۵۳ بزيادة «ولأتقبّلنّ حسناته» بعد «حسابه» وكلاهما عن محمّد بن زياد ومحمّد بن سيّار عن الإمام العسكريّ عن آبائه عليهم السلام ، بحار الأنوار: ج ۹۲ ص ۲۲۶ ح ۳ .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد سوّم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6952
صفحه از 442
پرینت  ارسال به