425
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد چهارم

سوگندهاى معمولى، مُقسَمٌ‏به از يادكننده سوگند ، عزيزتر و محبوب‏تر است، در حالى‏كه سوگندهاى قرآنى چنين نيستند.
قرآن كريم تمامى هستى‏۱ را جولان گاه فكر بشرى مى‏داند . از اين رو به محسوسات همانند زمين، خورشيد، ماه، كهكشان‏ها، و نيز غير محسوسات‏۲ همانند روح، فرشتگان، قيامت‏۳ و ... سوگند ياد مى‏كند:
(فَلَآ أُقْسِمُ بِمَا تُبْصِرُونَ * وَ مَا لَا تُبْصِرُونَ .۴
سوگند به آنچه مى‏بينيد و آنچه نمى‏بينيد)

و اين سبب مى‏شود كه انسان هر چه بيشتر در مُقسَمٌ‏به بينديشد و حقايق نهفته آن را كشف كند و از طرفى اين كار از نظر روانى در قلب شنونده اثر مى‏گذارد و مؤمنان را قوى‏تر و منكران را نرم‏تر مى‏كند. اين در حالى است كه سوگندهاى بشرى چنين فرايندى را تعقيب نمى‏كنند . همچنين خداوند براى نشان دادن عظمت قدرتش به آفريده‏ها سوگند ياد مى‏كند تا مردم ضمن آشنايى با شگفتى‏هاى آفرينش، با منافع فراوان آنها نيز آشنا شوند؛ ولى سوگندهاى بشرى معمولاً براى به كرسى نشاندن مُقسَمٌ‏عليه اند نه شناخت واقع‏بينانه آفريده‏ها.

اهداف سوگند در كلام الهى‏

خداوند، از همه راستگويان، راستگوتر است: (وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَدِيثًا ؛۵ چه كسى صادق‏تر از خداوند در گفتار است؟) و براى اثبات درستى سخن خويش نيازمند سوگند نيست. سوگندهاى قرآنى ثمراتى مهم دارند كه برخى در پيوند با مُقْسمٌ‏به، و برخى

1.مجمع البيان : ج‏۱۰ ص‏۱۱۳؛ تفسير البيضاوى : ج‏۵ ص‏۳۸۳.

2.التفسير الأصفى : ج‏۲ ص‏۱۳۴۷؛ الميزان فى تفسير القرآن : ج‏۱۹ ص‏۴۰۳.

3.تفسير الثعلبى : ج‏۱۰ ص‏۳۲.

4.حاقه : آيه ۳۸ - ۳۹.

5.نساء : آيه ۸۷ .


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد چهارم
424

پدر و فرزند،۱آسمان و زمين،۲ خورشيد و نور آن،۳ روز و شب،۴سپيده صبح،۵ غروب آفتاب،۶ شب‏هاى دهگانه،۷ستاره،۸ ماه،۹ باد،۱۰ابر،۱۱ شهر مكه،۱۲ محل نزول وحى بر حضرت موسى،۱۳ بيت معمور،۱۴دريا،۱۵ كشتى،۱۶ انجير و زيتون،۱۷ شفع و وَتْر،۱۸ تمام هستى‏۱۹ و ... از ديگر قسم‏هاى قرآنى اند.

ويژگى‏هاى سوگندهاى قرآنى‏

سوگندهاى رايج ميان مردم ، براى تأكيد و اثبات امورى اند كه گاه كم‏ارزش يا خلاف واقع نيز هستند؛ اما در قسم‏هاى قرآنى ضمن تأكيد بر عظمت و اهميت «مُقسَمٌ‏به»، هيچ گونه امر خلاف واقع و باطلى در «مُقسَمٌ‏عليه» يافت نمى‏شود . همچنين در

1.بلد : آيه ۳.

2.ذاريات : آيه ۷؛ شمس : آيه ۵ - ۶.

3.شمس : آيه ۱.

4.ليل : آيه ۱ - ۲.

5.فجر : آيه ۲.

6.انشقاق : آيه ۱۶.

7.فجر : آيه ۱.

8.طارق : آيه ۳.

9.شمس : آيه ۲.

10.ذاريات : آيه ۱؛ مرسلات : آيه ۲؛ التبيان فى تفسير القرآن : ج‏۹ ص‏۳۷۸ .

11.ذاريات : آيه ۲؛ الكشاف : ج‏۴ ص‏۱۳؛ مجمع البيان : ج‏۹ ص‏۲۵۴.

12.بلد : آيه ۱، تين : آيه ۳.

13.تين : آيه ۲.

14.طور : آيه ۴.

15.طور : آيه ۶.

16.ذاريات : آيه ۳؛ الكشاف : ج‏۴ ص‏۱۳؛ مجمع البيان : ج‏۹ ص‏۲۵۴.

17.تين : آيه ۱ .

18.فجر : آيه ۳.

19.حاقّه : آيه ۳۸ - ۳۹.

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد چهارم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5350
صفحه از 580
پرینت  ارسال به