پژوهشى در باره سوگندهاى قرآنى۱
سوگند، كلمهاى فارسى، معادل «قَسَم» در زبان عربى و برگرفته از «سوكندَوَنت» )Saokentavant(كلمهاى اوستايى به معناى دارنده گوگرد است. ايرانيان باستان براى پىبردن به بىگناهى متهمان، دست به آزمايشهايى مىزدند كه آنها را «ور» مىگفتند. ور، آزمايشى بوده كه طرفين دعوا براى اثبات مدعاى خود بدان دست مىزدهاند و بر دو قسم ورِ گرم و ورِ سرد بوده است. در داستان سياوش و سودابه در شاهنامه، سياوش به آزمايش ور گرم تن در مىدهد و براى اثبات بىگناهى خود با اسب از ميان آتش مىگذرد. مولوى با اشاره به همين آزمون سروده است:
هست آتش امتحان آخرينكاندر آتش در فتند آن دو قرين
ور سرد، كه معمولترين نوع آن خوردن گوگرد يا همان «سوگند» بوده، چنين اجرا مىشده كه متهم، آميزهاى از گوگرد و آب يا آب طلا مىخورد و اگر مايع را دفع نمىكرد يا آسيبى بدو نمىرسيد، بىگناهىاش ثابت مىشد؛ اما رفتهرفته معناى كلمه «سوگند» تغيير يافت و به مفهوم قَسَم عربى به كار رفت.۲
1.اين پژوهش ، به وسيله فاضل گرامى حجة الاسلام و المسلمين آقاى ولى اللَّه عيسىزاده ، انجام شده است .
2.اوستا : ص۳۹۵؛ لغتنامه دهخدا : ج۸ ص۱۲۲۰۹؛ برهان قاطع : ج۲ ص۱۱۹۰؛ فرهنگ فارسى معين : ج۲ ص۱۹۵۶ واژه «سوگند» . همچنين نك: «سوگند»، ابراهيم پور داوود ، مجله مهر ايران : شماره ۵ و ۶ ص۲۸۸ - ۲۸۹؛ «سوگند و ردّپاى آن در ادبيات فارسى» ، على رهبر ، مجله هنر و مردم ، شهريور ۱۳۸۴.
