29
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد چهارم

۱۴۷۳.معانى الأخبار - به نقل از حمران بن اَعيَن - : از امام باقر عليه السلام در باره ظاهر و باطن قرآن پرسيدم . فرمود: «ظاهرِ آن ، كسانى هستند كه [آيات‏] قرآن در باره آنها نازل شده است و باطنِ آن ، كسانى هستند كه مانند آنها عمل كرده‏اند، و آنچه در باره آن كسان نازل شده ، در باره اينان نيز جارى است» .

۱۴۷۴.امام صادق عليه السلام: قرآن، همه‏اش سرزنش است و باطن آن ، نزديك كردن است.۱

ج - نمونه‏هايى از تفسير باطنى‏

۱۴۷۵.مجمع البيان - به نقل از عبد اللَّه بن عمر - : پيامبر صلى اللَّه عليه و آله اين سخن خدا : (بزرگوار است آن كه به دست اوست فرمان‏روايى) تا ([بيازمايد] كه كدامتان نيكوكارتريد) را تلاوت نمود و سپس فرمود: «[تا بيازمايد كه‏] كدامتان بهترين عقل را داريد و از حرام‏هاى خدا بيشتر پروا مى‏كنيد و در طاعت خدا شتابان‏تريد» .

۱۴۷۶.مجمع البيان - به نقل از ابو قتاده - : از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله در باره اين سخن خداى متعال : (كدامتان نيكوكارتريد) پرسيدم كه چه معنايى دارد؟
فرمود: «مى‏گويد: كدامتان عاقل‏ترين هستيد» و سپس فرمود: «عقل كامل‏ترى داريد، و از خدا ترس بيشترى داريد، و در آنچه خداوند به آن امر كرده و يا از آن نهى نموده، دقت بيشترى داريد ، هر چند عمل [مستحبّى‏] كمترى داريد» .

1.شيخ صدوق رحمه اللَّه عليه مى‏گويد : مقصود ، اين است كه در پس آيات نكوهش و تهديد، آيات رحمت و آمرزش است.


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد چهارم
28

۱۴۷۳.معاني الأخبار عن حمران بن أعين : سَأَلتُ أبا جَعفَرٍ عليه السلام : عَن ظَهرِ القُرآنِ وبَطنِهِ فَقالَ: ظَهرُهُ الَّذينَ نَزَلَ فيهِمُ القُرآنُ ، وبَطنُهُ الَّذينَ عَمِلوا بِمِثلِ أعمالِهِم ، يَجري فيهِم ما نَزَلَ في اُولئِكَ .۱

۱۴۷۴.الإمام الصادق عليه السلام : القُرآنُ كُلُّهُ تَقريعٌ ، وباطِنُهُ تَقريبٌ‏۲ . ۳

ج - نَماذجُ مِنَ التَّفسيرِ بِالباطِنِ‏

۱۴۷۵.مجمع البيان عن ابن عمر عن رسول اللَّه صلى اللَّه عليه و آله: أنَّهُ تَلا قَولَهُ تَعالى‏ : (تَبَرَكَ الَّذِى بِيَدِهِ الْمُلْكُ) إلى‏ قَولِهِ : (أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً)۴ ثُمَّ قالَ : أيُّكُم أحسَنُ عَقلاً ، وأورَعُ‏۵ عَن مَحارِمِ اللَّهِ ، وأسرَعُ في طاعَةِ اللَّهِ .۶

۱۴۷۶.مجمع البيان عن أبي قتادة : سَأَلتُ النَّبِيَّ صلى اللَّه عليه و آله عَن قَولِهِ تَعالى‏ : (أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً) ما عَنى‏ بِهِ؟ فَقالَ : يَقولُ : أيُّكُم أحسَنُ عَقلاً . ثُمَّ قالَ صلى اللَّه عليه و آله : أتَمُّكُم عَقلاً ، وأشَدُّكُم للَّهِ‏ِ خَوفاً ، وأحسَنُكُم فيما أمَرَ اللَّهُ عزّ وجلّ بِهِ ونَهى‏ عَنهُ نَظَراً ، وإن كان أقَلَّكُم تَطَوُّعاً .۷

1.معاني الأخبار: ص ۲۵۹ ح ۱ ، تفسير العيّاشي: ج ۱ ص ۱۱ ح ۴ نحوه ، بحار الأنوار: ج ۹۲ ص ۸۳ ح ۱۴ .

2.قال الصدوق قدّس سرّه في ذيل الحديث : يعني بذلك أنّه من وراء آيات التوبيخ والوعيد آيات الرحمة والغفران .

3.معاني الأخبار: ص ۲۳۲ ح ۱ وص ۳۱۲ ح ۱ كلاهما عن يزيد بن الحسن عن الإمام الكاظم عليه السلام .

4.الملك : ۱ و ۲ .

5.الوَرَعُ : الكَفُّ عن المحارم والتحرّج منه (النهاية : ج ۵ ص ۱۷۴ «ورع») .

6.مجمع البيان : ج ۱۰ ص ۴۸۴ ، بحار الأنوار : ج ۷۰ ص ۲۳۳ ؛ تفسير الطبرى : ج ۷ الجزء ۱۲ ص ۵ ، تفسير الثعلبي : ج ۵ ص ۱۵۹ ، تفسير القرطبي : ج ۹ ص ۹ ، تفسير ابن أبي حاتم : ج ۶ ص ۲۰۰۶ ح ۱۰۷۰۵ .

7.مجمع البيان : ج ۱۰ ص ۴۸۴ ، بحار الأنوار : ج ۷۰ ص ۲۳۳ ؛ تفسير الثعلبي : ج ۹ ص ۳۵۵ ، تفسير الفخر الرازي : ج ۳۰ ص ۵۶ عن قتادة .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد چهارم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5510
صفحه از 580
پرینت  ارسال به