137
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد چهارم

۱۵۵۵.تفسير القرطبى: على بن ابى طالب عليه السلام در باره اين سخن خداوند متعال: (جز براى آن كه بدانيم كسى را كه از پيامبر پيروى مى‏كند)، فرمود: معناى (براى آن كه بدانيم)، «براى آن كه ببينيم» است. عرب، «دانستن» را به جاى «ديدن»، و «ديدن» را به جاى «دانستن» به كار مى‏بَرَد، مانند اين سخن خداوند متعال: (آيا نديدى پروردگارت چه كرد؟) كه به معناى "آيا ندانستى؟" است».

۱۵۵۶.امام باقر عليه السلام - در باره اين سخن خداوند: (بى آن كه به گناه، متمايل باشد) - : يعنى عامدانه گناه نكردن.

۴ / ۴

تفسير مفهومى‏

۱۵۵۷.پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله : هر سخنى از قرآن كه در آن ، تعبير «قنوت» آمده ، به معناى «اطاعت» است.

۱۵۵۸.الدرّ المنثور - به نقل از ابن عبّاس - :(همانا آن ، قرآنى ارجمند است كه در لوحى محفوظ است) ، پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود : «[يعنى ]نزد خداوند در نوشته‏هايى پاك» . (جز پاك شدگان ، به آن، دست نمى‏زنند). [پيامبر صلى اللَّه عليه و آله‏] فرمود : «[يعنى ]مقرّبان» .۱

1.علّامه طباطبايى مى‏نويسد : ... مراد از «دست زدن به آن»، علم به آن است كه در كتاب نهفته است، چنان كه اين آيه : (ما آن را قرآنى عربى قرار داديم . باشد كه بينديشيد، و همانا آن در كتاب اصلى ( لوح محفوظ ) در نزد ما سخت والا و پُرحكمت است)به آن اشاره دارد . (مطهّرون) (اسم مفعول از تطهير) ، كسانى هستند كه خداوند ، جان‏هايشان را از پليدىِ معاصى و آلودگىِ گناهان ، پاك كرده و يا از آنچه بزرگ‏تر و ظريف‏تر از اينهاست و آن ، پاك كردن دل‏هايشان از تعلّق به غير خداى متعال است. اين معنا از تطهير ، با دست زدن به معناى علم ، مناسبت دارد ، نه طهارت به معناى پاكى از نجاست و ناپاكى ظاهرى. پس (مطهّرون) ، كسانى هستند كه خداوند متعال ، جان‏هايشان را پاك كرده است ، مانند : فرشتگان گرامى و انسان‏هايى كه خدا آنها را پاك كرده است. خداوند متعال ، فرموده است: (جز اين نيست كه خدا مى‏خواهد آلودگى را فقط از شما اهل بيت بزدايد و كاملاً پاكتان گرداند) و دليلى هم براى تخصيص دادن «مطهّرون» به فرشتگان - چنان كه بيشتر مفسّران ، چنين كرده‏اند - وجود ندارد ؛ زيرا اين كار ، تقييد بدون مقيِّد است.


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد چهارم
136

۱۵۵۵.تفسير القرطبي : قَولُهُ تَعالى‏ : (إِلَّا لِنَعْلَمَ مَن يَتَّبِعُ الرَّسُولَ)۱ قالَ : عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ عليه السلام ، مَعنى‏ : (لِنَعْلَمَ) لِنَرى‏ . وَالعَرَبُ تَضَعُ العِلمَ مَكانَ الرُّؤيَةِ ، وَالرُّؤيَةَ مَكانَ العِلمِ ، كَقَولِهِ تَعالى‏ : (أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ)۲بِمَعنى‏ ألَم تَعلَم .۳

۱۵۵۶.الإمام الباقر عليه السلام - في قَولِهِ تَعالى‏ : (غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِاِّثْمٍ)۴- : غَيرَ مُتَعَمِّدٍ لِإِثمٍ .۵

۴ / ۴

ما يُفَسِّرُ المَفهومَ‏

۱۵۵۷.رسول اللَّه صلى اللَّه عليه و آله : كُلُّ حَرفٍ مِنَ القُرآنِ يُذكَرُ فيهِ القُنوتُ فَهُوَ الطّاعَةُ۶ .۷

۱۵۵۸.الدُّرّ المنثورعن ابن عبّاس :(إِنَّهُ لَقُرْءَانٌ كَرِيمٌ * فِى كِتَبٍ مَّكْنُونٍ)۸ ، قالَ [النَّبيُ‏] صلى اللَّه عليه و آله : عِندَ اللَّهِ في صُحُفٍ مُطَهَّرَةٍ . (لَّا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ)۹ ، قالَ صلى اللَّه عليه و آله : المُقَرَّبونَ‏۱۰ .۱۱

1.البقرة : ۱۴۳ .

2.الفيل : ۱ .

3.تفسير القرطبي : ج ۲ ص ۱۵۶ ، تفسير ابن كثير : ج ۶ ص ۲۷۳ عن ابن عبّاس نحوه ومن دون إسنادٍ إلى أحدٍ من أهل البيت عليهم السلام ، وراجع : تفسير الطبري : ج ۲ الجزء ۲ ص ۱۳ .

4.المائدة : ۳ .

5.تفسير القمّي : ج ۱ ص ۱۶۲ عن أبي الجارود .

6.ذكر القنوت في ثلاث عشرة آية منها : (وَقَالُواْ اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَدًا سُبْحَنَهُ بَل لَّهُ مَا فِى السَّمَوَ تِ وَ الْأَرْضِ كُلٌّ لَّهُ قَنِتُونَ) (البقرة : ۱۱۶) ، وانظر : البقرة : ۲۳۸ ، آل عمران : ۱۷ ، ۴۳ ، النساء : ۳۴ ، النحل : ۱۲۰ ، الروم : ۲۶ ، الاحزاب : ۳۱ ، ۳۵ ، الزمر : ۹ ، التحريم : ۵ ، ۱۲ .

7.مسند ابن حنبل : ج ۴ ص ۱۵۰ ح ۱۱۷۱۱، صحيح ابن حبّان : ج ۲ ص ۷ ح ۳۰۹ ، المعجم الأوسط : ج ۵ ص ۲۳۴ ح ۵۱۸۱ ، حلية الأولياء : ج ۸ ص ۳۲۵ الرقم ۴۳۹ ، الدرّ المنثور : ج ۱ ص ۲۶۹ نقلاً عن عبد بن حميد وكلّها عن أبي سعيد الخدري ، كنز العمّال : ج ۲ ص ۱۶ ح ۲۹۵۹ وراجع : بحار الأنوار : ج ۲۲ ص ۱۷۵.

8.الواقعة: ۷۷ و ۷۸ .

9.الواقعة : ۷۹ .

10.قال العلامة الطباطبائي : ... فمسّه هو العلم به وهو في الكتاب المكنون ، كما يشير إليه (إِنَّا جَعَلْنَهُ قُرْءَ نًا عَرَبِيًّا لَّعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ * وَ إِنَّهُ فِى أُمِ‏ّ الْكِتَبِ لَدَيْنَا لَعَلِىٌّ حَكِيمٌ) والمطهّرون - اسم مفعول من التطهير - : هم الذين طهّر اللَّه نفوسهم من أرجاس المعاصي وقذرات الذنوب ، أو ممّا هو أعظم من ذلك وأدقّ ؛ وهو تطهير قلوبهم من التعلّق بغيره تعالى ، وهذ المعنى من التطهير هو المناسب للمسّ الذي هو العلم دون الطهارة من الخبث أو الحدث كما هو ظاهر ، فالمطهّرون هم الذين أكرمهم اللَّه تعالى بتطهير نفوسهم كالملائكة الكرام والذين طهّرهم اللَّه من البشر . قال تعالى : (إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا) ولا وجه لتخصيص المطهّرين بالملائكة كما عن جلّ المفسّرين لكونه تقييداً من غير مقيّد (الميزان في تفسير القرآن : ج ۱۹ ص ۱۳۷) .

11.الدرّ المنثور: ج ۸ ص ۲۷ نقلاً عن ابن مردويه عن ابن عبّاس .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد چهارم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5516
صفحه از 580
پرینت  ارسال به