مقالات پرشمارى را نيز نويسندگان معاصر در اين باره پديد آوردهاند.۱
ساختار سوگند
۱. جملههاى سوگند
جمله سوگند، خود مركب از دو جمله است: اول، جمله قسم كه در آن كلمه قسم و «مُقْسَمٌبه» مىآيد و ديگر، جمله جواب آن يا «مُقسَمٌعليه». اين دو جمله روى هم، سوگند را تشكيل مىدهند. مقصود اصلى در سوگند، جمله جواب است كه جمله ديگرى براى تأكيد آن مىآيد؛۲مثلاً در آيات كريمه (يس * وَ الْقُرْءَانِ الْحَكِيمِ)۳جمله (وَ الْقُرْءَانِ الْحَكِيمِ؛ سوگند به قرآن حكيم) را جمله قسم گويند كه براى تأكيد جمله خبرى پس از آن آمده است۴ كه مىفرمايد: (إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ * عَلَى صِرَ طٍ مُّسْتَقِيمٍ؛ تو از پيامبرانى [و] بر راه مستقيمى).
در سوگندهاى قرآنى ، ميان مُقْسمٌبه و مُقْسمٌعليه رابطه دليل و مدلول برقرار است،۵ به گونهاى كه اگر حقيقت و آثار و ويژگىهاى «مقسمبه» مطالعه شود، درستى گزاره «مقسمعليه» آشكار مىگردد. حاصل اين كه بر خلاف سوگندهاى بشرى كه در برابر حجت و دليل است، سوگندهاى قرآن خود، حجّت و دليل است؛ مثلاً در آيه پيشين،۶مطالعه قرآن كريم كه «مقسمبه» است، دليل و گواه است بر پيامبرى كه حضرت محمد صلى اللَّه عليه و آله است و اين همان «مقسمعليه» است؛ به عبارت ديگر، از مطالعه
1.براى نمونه: «تحليلى بر سوگندهاى قرآن» ، محمد فاكرميبدى ، مجله پژوهشهاى قرآنى ، بهار و تابستان ۸۳؛ «درآمدى بر بحث سوگند در قرآن» ، حسن خرقانى ، مجله الهيات و حقوق ، شماره ۱؛ «سوگند» ، ابراهيم پورداود ، مجله مهر ايران ، شماره ۵ و ۶ .
2.الاقسام فى القرآن : ص۱۰ - ۱۱.
3.يس : آيه ۱ - ۴ .
4.الاقسام فى القرآن : ص۶۴.
5.البرهان فى علوم القرآن : ج۳ ص۴۴ - ۴۵؛ مجمع البحرين : ج۱ ص۵۴۶.
