201
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد چهارم

۱۶۳۴.معانى الأخبار - به نقل از محمّد بن عيسى بن عبيد - : از امام هادى عليه السلام در مورد اين سخن خداى عزّ وجلّ : (و روز رستاخيز، زمين، يكسره در قبضه [قدرت‏] اوست و آسمان‏ها به دست راست او پيچيده مى‏شوند) پرسيدم.
امام عليه السلام فرمود: «اين، بيانگر توبيخ خداى پاك و بلند مرتبه، نسبت به كسى است كه او را به آفريده‏اش همانند مى‏سازد. آيا نمى‏بينى كه مى‏فرمايد: (و خدا را چنان كه شايسته اوست، نشناختند، و روز رستاخيز، زمين، يكسره در قبضه [قدرت ]اوست و آسمان‏ها به دست راست او پيچيده مى‏شوند)، همان طور كه خداى عزّ وجلّ فرمود: (و خدا را چنان كه شايسته اوست، نشناختند، آن گاه كه گفتند: خدا بر هيچ آدمى، هيچ چيز، فرو نفرستاد) و آن گاه، خدا خودش را از [داشتن‏] قبضه و دست راست پيراسته كرد و فرمود : (پاك است او، و برتر است از آنچه با او شريك مى‏گيرند).

۱۶۳۵.التوحيد - به نقل از ابو معمّر سعدانى - : مردى خدمت امير مؤمنان على بن ابى طالب عليه السلام رسيد و گفت: اى امير مؤمنان! من در كتاب نازل شده خدا، ترديد پيدا كرده‏ام.
امام عليه السلام به او فرمود: «مادرت به عزايت بنشيند! چگونه در كتاب نازل شده خدا ترديد پيدا كردى؟».
گفت: ديدم كه بخشى از كتاب خدا بخشى ديگر را تكذيب مى‏كند . پس چگونه در آن ترديد نكنم؟
على بن ابى طالب عليه السلام فرمود: «بخش‏هايى از كتاب خدا، بخش‏هاى ديگر را تأييد مى‏كنند؛ ولى بخش‏هايى، بخش‏هاى ديگر را تكذيب نمى‏كنند. اما تو از خردى برخوردار نيستى كه با آن از قرآن بهره ببرى. حالا در آنچه از كتاب خداى عزّ وجلّ كه ترديد كردى، بگو» .
آن مرد گفت: در كتاب خداوند ديدم كه مى‏گويد: (امروز، آنها را فراموش مى‏كنيم، همان گونه كه آنها ديدار امروزشان را فراموش كردند) و نيز مى‏گويد: (خدا را فراموش كردند . پس خدا نيز آنان را فراموش كرد) و مى‏گويد: (پروردگار تو، فراموشكار نيست). يك بار خبر مى‏دهد كه خدا را فراموش مى‏كند يك بار خبر مى‏دهد كه خدا فراموش نمى‏كند. اى امير مؤمنان! اين، چه طور مى‏شود؟
فرمود: «... امّا اين سخن خداوند: (خدا را فراموش كردند. پس خداوند نيز آنان را فراموش كرد)، يعنى آنها خدا را در دنيا از ياد بردند و اطاعتش نكردند، و خداوند هم در آخرت، آنها را از ياد مى‏برد؛ يعنى برايشان هيچ ثوابى قرار نمى‏دهد. پس، از خير محروم مى‏شوند و از ياد مى‏روند . همين طور است تفسير اين سخن خداى عزّ وجلّ: (امروز، آنها را فراموش مى‏كنيم، همان گونه كه آنها ديدار امروزشان را فراموش كردند) و منظور، اين است كه به آنها ثواب نمى‏دهد، آن گونه كه به اوليايش - كه آن هنگام كه به او و به فرستادگانش ايمان آوردند و از غيب بيمناك گشتند، در دنيا مطيع او و به ياد او بودند - ، ثواب مى‏دهد .
امّا اين سخن خداوند: (پروردگار تو، فراموشكار نيست)، بدين معناست كه پروردگار پاك و بلندمرتبه ما كه بسيار والاست، كسى نيست كه فراموش كند و غفلت نمايد؛ بلكه نگه دارنده و داناست. عرب گاهى در باره فراموشى چنين مى‏گويد: "فلانى، ما را از ياد برده و ياد ما نمى‏كند"، يعنى فرمان خيرى در باره ما صادر نمى‏كند و ما را مشمول خير قرار نمى‏دهد . پس آنچه خداى عزّ وجلّ گفته است، فهميدى؟» .
او گفت: آرى، مشكلى را برايم گشودى - خداوند مشكلى را از تو بگشايد - و گرهى از من باز كردى . خداوند، پاداشت را بزرگ گرداند!


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد چهارم
200

۱۶۳۴.معاني الأخبار عن محمّد بن عيسى‏ بن عبيد : سَأَلتُ أَبَا الحَسَنِ عَلِيَّ بنَ مُحَمَّدٍ العَسكَرِيَّ عليه السلام عَن قَولِ اللَّهِ عزّ وجلّ : (وَالْأَرْضُ جَمِيعًا قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيَمَةِ وَ السَّمَوَ تُ مَطْوِيَّتُ بِيَمِينِهِ) ، فَقالَ : ذلِكَ تَعييرُ اللَّهِ - تَبارَكَ وتَعالى‏ - لِمنَ شَبَّهَهُ بِخَلقِهِ ، ألا تَرى‏ أنَّهُ قالَ : (وَ مَا قَدَرُواْ اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَالْأَرْضُ جَمِيعًا قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيَمَةِ وَ السَّمَوَ تُ مَطْوِيَّتُ بِيَمِينِهِ) كَما قالَ عزّ وجلّ : (وَ مَا قَدَرُواْ اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ إِذْ قالَواْ مَا أَنزَلَ اللَّهُ عَلَى‏ بَشَرٍ مِّن شَىْ‏ءٍ)۱ ، ثُمَّ نَزَّهَ عزّ وجلّ نَفَسَهُ عَنِ القَبضَةِ وَاليَمينِ فَقالَ : (سُبْحَنَهُ وَ تَعَلَى‏ عَمَّا يُشْرِكُونَ ) .۲

۱۶۳۵.التوحيد عن أبي مُعَمَّر السَّعدانيّ : إنَّ رَجُلاً أتى‏ أميرَ المُؤمِنينَ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ عليه السلام فَقالَ : يا أميرَ المُؤمِنينَ ، إنّي قَد شَكَكتُ في كِتابِ اللَّهِ المُنزَلِ ، قالَ لَهُ عليه السلام : ثَكِلَتكَ اُمُّكَ ، وكَيفَ شَكَكتَ في كِتابِ اللَّهِ المُنزَلِ؟ قالَ : لِأَنّي وَجَدتُ الكِتابَ يُكَذِّبُ بَعضُهُ بَعضاً ، فَكَيفَ لا أشُكُّ فيهِ؟
فَقالَ عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ عليه السلام : إنَّ كِتابَ اللَّهِ لَيُصَدِّقُ بَعضُهُ بَعضاً ولا يُكَذِّبُ بَعضُهُ بَعضاً ، ولكِنَّكَ لَم تُرزَق عَقلاً تَنتَفِعُ بِهِ ، فَهاتِ ما شَكَكتَ فيهِ مِن كِتابِ اللَّهِ عزّ وجلّ .
قالَ لَهُ الرَّجُلُ : إنّي وَجَدتُ اللَّهَ يَقولُ : (فَالْيَوْمَ نَنسَاهُمْ كَمَا نَسُواْ لِقَاءَ يَوْمِهِمْ هَذَا) وقالَ أيضاً : (نَسُواْ اللَّهَ فَنَسِيَهُمْ) وقالَ : (وَمَا كَانَ رَبُّكَ نَسِيًّا) فَمَرَّةً يُخبِرُ أنّه يَنسى‏ ، ومَرَّةً يُخبِرُ أنَّهُ لا يَنسى‏ ، فَأَنّى‏ ذلِكَ يا أميرَ المُؤمِنينَ؟
قالَ : ... أمّا قَولُهُ : (نَسُواْ اللَّهَ فَنَسِيَهُمْ) إنّما يَعني نَسُوا اللَّهَ في دارِ الدُّنيا ، لَم يَعمَلوا بِطاعَتِهِ ، فَنَسِيَهُم فِي الآخِرَةِ ؛ أي لَم يَجعَل لَهُم في ثَوابِهِ شَيئاً فَصاروا مَنسِيّينَ مِنَ الخَيرِ ، و كَذلِكَ تَفسيرُ قَولِهِ عزّ وجلّ : (فَالْيَوْمَ نَنسَاهُمْ كَمَا نَسُواْ لِقَاءَ يَوْمِهِمْ هَذَا) يَعني بِالنِّسيانِ أنَّهُ لَم يُثِبهُم كَما يُثيبُ أولياءَهُ الَّذينَ كانوا في دارِ الدُّنيا مُطيعينَ ذاكِرين حينَ آمَنوا بِهِ وبِرُسُلِهِ وخافوهُ بِالغَيبِ .
وأمّا قَولُهُ : (وَمَا كَانَ رَبُّكَ نَسِيًّا) فَإِنَّ رَبَّنا تَبارَكَ وتَعالى‏ عُلُوّاً كَبيراً لَيسَ بِالَّذي يَنسى‏ ولا يَغفُلُ بَل هُوَ الحَفيظُ العَليمُ ، وقَد يَقولُ العَرَبُ في بابِ النِّسيانِ : قَد نَسِيَنا فُلانٌ فَلا يَذكُرُنا ، أي أنَّهُ لا يَأمُرُ لَنا بِخَيرٍ ولا يَذكُرُنا بِهِ ، فَهَل فَهِمتَ ما ذَكَرَ اللَّهُ عزّ وجلّ؟
قالَ : نَعَم ، فَرَّجتَ عَنّي فَرَّجَ اللَّهُ عَنكَ ، وحَلَلتَ عَنّي عُقدَةً فَعَظَّمَ اللَّهُ أجرَكَ .۳

1.الأنعام : ۹۱ .

2.معاني الأخبار : ص ۱۴ ح ۴ ، التوحيد : ص ۱۶۰ ح ۱ ، بحار الأنوار : ج ۴ ص ۱ ح ۲ .

3.التوحيد : ص ۲۵۵ و ۲۵۹ ح ۵ ، الاحتجاج : ج ۱ ص ۵۶۱ ح ۱۳۷ نحوه ، بحار الأنوار : ج ۹۳ ص ۱۲۷ ح ۲ وراجع : تفسير العيّاشي : ج ۱ ص ۳۵۷ ح ۱۶ . راجع : ص ۶۵۰ ح ۱۴۱۳ و ميزان الحكمة : الشريعة «علل الشرايع الأحكام» .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد چهارم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5834
صفحه از 580
پرینت  ارسال به