فصل چهارم : نمونههايى از احاديث تفسيرى۱
۴ / ۱
آنچه اسباب نزول را روشن مىكند
۱۵۴۲.امام باقر عليه السلام يا امام صادق عليه السلام - در باره اين سخن خدا عزّ وجلّ: (بخوريد و بياشاميد تا رشته سپيد بامداد از رشته سياه [شب]، آشكار شود) - : در باره خَوّات بن جُبَير انصارى نازل شد. او در جنگ خندق با پيامبر صلى اللَّه عليه و آله همراه بود . شب را با دهان روزه، به روز رساند و قبل از اين كه اين آيه نازل شود، وضعيت چنين بود كه اگر شخص روزهدار، شب مىخوابيد ديگر حق نداشت غذا بخورد. خوّات، پيش خانوادهاش آمد و از آنان پرسيد: غذايى داريد؟ گفتند: نخواب تا برايت غذا تهيّه كنيم. او تكيه داد و خوابش برد. گفتند: خوابت برد؟ گفت: آرى . او به همين حال ماند تا اين كه صبح شد و به خندق آمد؛ ولى مدام بى حال مىشد. پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله از كنار او گذشت . وقتى حال او را ديد، خوّات ماجرا را براى ايشان باز گفت. پس خداوند عزّ وجلّ اين آيه را فرو فرستاد: (بخوريد و بياشاميد تا رشته سپيد بامداد، از رشته سياه [شب]، آشكار شود) .
۱۵۴۳.مجمع البيان - در باره اين سخن خداى متعال: (اموال آنها (يتيمان) را همراه با اموال خود مخوريد) : روايت شده كه وقتى اين آيه نازل شد، مؤمنان كراهت داشتند كه با يتيمان معاشرت كنند و بر ايشان بسيار دشوار بود. به نزد پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله شكايت كردند. پس خداوند سبحان، اين آيه را نازل فرمود: (از تو در باره يتيمان مىپرسند . بگو: اصلاح كار آنان، خوب است، و اگر با آنها همزندگى شويد، آنان برادران شمايند. خداوند، فسادگر را از اصلاحجو، باز مىشناسد، و اگر خدا مىخواست، شما را به رنج مىانداخت. خداوند، عزيز و حكيم است) . اين، از دو بزرگوار، امام باقر و امام صادق عليهما السلام، روايت شده است.
