نكند، امر نمى‏كرد، برخلاف اشاعره كه حُسن وقبح افعال را انكار كنند.^۱

آیة اللّه سبحانی ضمن بیان حجیت عقل و حُسن و قُبح عقلی،^۲ به این آیه استناد کرده‌اند:

فالقارئ الكریم إذا لاحظ كتاب اللّه العزیز وسنّة نبیه‏ - صلی الله علیه و اله - وعترته ‏- علیهم السلام - یرى فیهما الحث البالغ الأكید على التدبّر والتفكّر والتعقّل لما یعسر على الانسان الاحاطة والاحصاء ولنكتف بذكر بعض ما اثر فی المقام. قال الإمام الطاهر موسى بن جعفر - علیه السلام - لتلمیذه هشام: إنّ اللّه تبارك وتعالى بشّر أهل العقل والفهم فی كتابه فقال: (… فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذِینَ‏ یسْتَمِعُونَ القَوْلَ فَیتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ اولِئِكَ الذِینَ هَدَاهُمُ اللّه واولئِكَ هُمْ اولُوا الأَلْبَابِ).^۳

۱.۵.(وَما كانَ لِنَفْسٍ أَنْ تُؤْمِنَ إِلاَّ بِإِذْنِ اللّه وَ یجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذینَ لا یعْقِلُونَ)^۴

بر اساس این آیه، کسانی که از عقل استفاده نمی‌کنند، به ناپاکی دچار می‌شوند و در مقابل، استفاده‌کنندگان از عقل، افراد پاکی خواهند بود.

در کتاب‌های لغت، رجس به معنای نجاست ظاهری و باطنی آمده است و ابن اثیر می‌گوید: «الرجس: القَذَر وقد یُعَبَّرُ به عن الحرامِ والفعلِ القبیحِ والعذابِ واللعنة والکفر».^۵

در این آیه مقصود از «رجس» ناپاکی معنوی و افعال قبیح است. عقل انسان قُبح کارهای بد را به انسان نشان می‌دهد و آدمی را از ارتکاب آنها باز می‌دارد. از این رو،

۱.۴.(وَالَّذینَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَنْ یعْبُدُوها وَأَنابُوا إِلَى اللّه لَهُمُ الْبُشْرى‏ فَبَشِّرْ عِبادِ‌ الَّذینَ یسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِكَ الَّذینَ هَداهُمُ اللّه وَأُولئِكَ هُمْ أُولُوا الْأَلْبابِ)^۱

تعبیر (فَیتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ)، دلالت می‌کند که بشارت، در مورد پیروی کردن و عمل بر طبق بهترین مطلب است و فرض آیه این است که انسان‌ها، خوب بودن برخی افعال و حتی بهتر بودن برخی افعال خوب نسبت به دیگر افعال خوب را درک می‌کنند و از این‌رو، به کسانی که بر اساس همین درکشان عمل می‌کنند، بشارت می‌دهد. تعبیر (أُولئِكَ هُمْ أُولُوا الْأَلْبابِ‏) در انتهای آیه نیز دلالت دارد که تبعیت کنندگان از احسن و بهترین کار، صاحبان عقل و کسانی که عقل خود را به کار می‌برند و از عقل پیروی می‌کنند، هستند. علّامه طباطبایی هم مطلب اخیر را بیان کرده‌اند.^۲

در ادامه، دیدگاه برخی مفسّران دیگر را ذکر می‌کنیم:

شیخ طوسی در توضیح این آیه، می‌گوید: مراد از احسن، چیزی است که نزد عقل و شرع، اولویت انجام یافته است:

(فَیتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ)إنما قال «أحسنه» ولم یقل حسنه لأنه أراد ما یستحق به المدح والثواب ولیس كل حسن یستحق به ذلك، لان المباح حسن ولا یستحق به مدح ولا ثواب والأحسن الأولى بالفعل فی العقل والشرع.^۳

علّامه شعرانی، در توضیح این آیه، می‌گوید:

آیه را به هرچه تفسیر كنند، دلالت دارد بر آن‏كه عقل آدمى حُسن وقبح افعال را فى الجمله ادراک مى‏كند وگرنه خداوند او را به متابعت چیزى‏كه ادراك