97
معناشناسی مراتب معرفت در قرآن (با تأکید بر روش معناشناسی شناختی)

آنها خدا را درست نشناختند كه گفتند: «خدا هيچ چيز بر هيچ انسانى نفرستاده است». بگو: «چه كسى كتابى را كه موسى آورد، نازل كرد؟ كتابى كه براى مردم، نور و هدايت بود؛ اما شما آن را به صورت پراكنده قرار مى‏دهيد؛ قسمتى را آشكار، و قسمت زيادى را پنهان مى‏داريد.. مطالبى به شما تعليم داده شده كه نه شما و نه پدرانتان از آن با خبر نبوديد». بگو: «خدا». سپس آنها را در گفت‏وگوهاى لجاجت‏آميزشان رها كن تا بازى كنند).

بازی‏کنندگان فعالیت‏های مختلفی در روند بازی انجام می‏دهند. پنهان ساختن یا آشکار کردن، پراکنده کردن و مواردی از این دست عملکردهای مختلفی‏اند که بازیگران برای دست یافتن به قصد خود، یعنی بردن و برتری یافتن بر حریف، بروز می‏دهند. نکته مهم در این بازی آن است که این فعالیت‏ها نمی‏تواند خارج فضای بازی - شک - و قواعد آن صورت پذیرد. به همین دلیل، کافران ابتدا فضای بازی را شکل می‏دهند؛ به این معنا که سخن از شک –معرفت‏شناختی یا اعتقادی - به میان می‏آورند و در این فضا برای توجیه عدم پذیرش فعالیت‏هایی می‏کنند. نمونه این موارد را می‏توان در آیات ۶۶ الی ۶۸ سوره نمل مشاهده کرد:

(بَلِ ادَّارَكَ عِلْمُهُمْ فىِ الاْخِرَةِ بَلْ هُمْ فىِ شَكٍ‏ مِّنهَا بَلْ هُم مِّنْهَا عَمُونَ * وَ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُواْ أَ ءِذَا كُنَّا تُرَابًا وَ ءَابَاؤُنَا أَءنَّا لَمُخْرَجُونَ * لَقَدْ وُعِدْنَا هَاذَا نحَنُ وَ ءَابَاؤُنَا مِن قَبْلُ إِنْ هَذَا إِلَّا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ؛

آنها [مشركان‏] اطلاع صحيحى درباره آخرت ندارند، بلكه در اصل آن شکّ دارند، بلكه نسبت به آن نابينايند * و كافران گفتند: «آيا هنگامى كه ما و پدرانمان خاک شديم، (زنده مى‏شويم و) از دل خاک بيرون مى‏آييم؟ * اين وعده‏اى است كه به ما و پدرانمان از پيش داده شده؛ اينها


معناشناسی مراتب معرفت در قرآن (با تأکید بر روش معناشناسی شناختی)
96

بر اساس این آیه قرآن کافران و پیروان ادیان آسمانی پیشین‏ که به رسالت پیامبر اسلام کافرند را بازی کنندگان این میدان می‏داند. در آیات شک نیز همین دو دسته (الذین اوتوا الکتاب و کفّار) بازیگران فضای شک دانسته شده‏اند.

نگاشت قواعد محیط بازی

هر بازی برای آنکه نشان‏دهنده بازنده و برنده باشد، نیازمند قواعدی است. برخی از این قواعد مربوط به محیط بازی‏اند که تخطی از آنها بازی را برهم خواهد زد و هدفی که بازیگران برای خود ترسیم کرده‏اند، حاصل نخواهد شد. محیط شک نیز بدون هیچ محدودیت و قانونی ترسیم نمی‏شود. به دلیل همین نگاشت است که کافران درصدد توجیه یک نظام معرفتی برای خود برمی‏آیند و در مقابل پیامبران تلاش می‏کنند خود را پیرو حقیقت نشان دهند. آنان در این زمین تلاش می‏کنند از مفاهیم معرفتی بهره گیرند و تعابیری نظیر (أَ تَنْهانا أَنْ نَعْبُدَ ما يَعْبُدُ آباؤُنا وَ إِنَّنا لَفي‏ شَكٍ‏ مِمَّا تَدْعُونا إِلَيْهِ مُريبٍ) را به همین قصد ابراز می‏کنند. بر اساس این آیات، کافران تلاش می‏کنند خود را در زمین بازی نگه دارند: به همین دلیل ادعا می‏کنند که دعوت پیامبران از منبع استدلالی قوی برخوردار نیست و اعتقادات آنان متکی به منبع معرفتی معتبر، یعنی علم نیاکانشان، است. بر اساس این نگاشت، آیات دیگری که در مورد نحوه تقابل کافران صادر شده را می‏توان نمونه دیگری از استعاره مفهومی «شک زمین بازی است» دانست؛ از جمله آیه ۹۱ سوره انعام:

(وَ ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ إِذْ قالُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ عَلى‏ بَشَرٍ مِنْ شَيْ‏ءٍ قُلْ مَنْ أَنْزَلَ الْكِتابَ الَّذي جاءَ بِهِ مُوسى‏ نُوراً وَ هُدىً لِلنَّاسِ تَجْعَلُونَهُ قَراطيسَ تُبْدُونَها وَ تُخْفُونَ كَثيراً وَ عُلِّمْتُمْ ما لَمْ تَعْلَمُوا أَنْتُمْ وَ لا آباؤُكُمْ قُلِ اللَّهُ ثُمَّ ذَرْهُمْ في‏ خَوْضِهِمْ يَلْعَبُونَ‏؛

  • نام منبع :
    معناشناسی مراتب معرفت در قرآن (با تأکید بر روش معناشناسی شناختی)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 18346
صفحه از 416
پرینت  ارسال به