89
معناشناسی مراتب معرفت در قرآن (با تأکید بر روش معناشناسی شناختی)

قلمرو مقصد نائل می‏شود.

در آیات شک نیز استعاره‏ مفهومی به روشنی بروز یافته است. قرآن برای روشن ساختن فضای حاکم بر شک‏کنندگان در رسالت پیامبران از استعاره مفهومی بهره برده است. یکی از این موارد استعاره‏ای است که در آیه نهم سوره دخان دیده می‏شود:

(بَلْ هُمْ فِى شَكٍّ يَلْعَبُونَ؛۱

ولى آنها در شک‏اند در حالی که بازى مى‏كنند).

در این آیه «هُم» مبتدا، «فی شک» خبر و «یلعبون» جمله حالیه است. بدین ترتیب معنای آیه چنین خواهد بود: «بلکه آنان در شک‏اند در حالی که بازی می‏کنند». خداوند کافران را کسانی دانسته که در شک خود در حال بازی‏اند. در این تحلیل قلمرو مبدأ محیط بازی و قلمرو مقصد شک است. به این ترتیب، استعاره «شک محیط بازی است» شکل گرفته که در آن قلمرو شک (مقصد) بر اساس قلمرو زمین بازی (مبدأ) مفهوم‏سازی می‏شود.

برخی از مفسران معاصر لعب را انجام کار بدون وجود هدفی مهم معنا کرده‏اند:

يلعبون من مادة اللعاب - على قول الراغب - و هو البزاق السائل و لما لم يكن للإنسان هدف مهم من اللعب، فقد شبه بالبزاق الذي يبصقه الفرد لا إراديا.۲

ابوهلال عسکری در فروق اللغویه تفاوت‏هایی میان لعب و لهو و عبث مطرح کرده است. بر اساس مفهوم‏شناسی ابوهلال، در بازی اراده و مقصودی وجود دارد. همچنین بازی به منظور لذت بردن و تفریح صورت می‏گیرد، ولی با انگیزه حکمت همراه نیست. از آنجا که گاه بازی برای دست‏یابی به هدفی نظیر

1.. سوره دخان، آیه ۹.

2.. مکارم شیرازی، الامثل فی تفسیر کتاب اللّٰه المنزل، ج۱۶، ص۱۲۸.


معناشناسی مراتب معرفت در قرآن (با تأکید بر روش معناشناسی شناختی)
88

استعاره‏ساز کاری شناختی است که از طریق آن یک قلمرو تجربی به طور تقریبی بر قلمرو تجربی دیگر نگاشت می‏شود، به طوری که قلمرو دوم تا حدودی از طریق قلمرو اول درک می‏شود. قلمرویی که نگاشت می‏شود، قلمرو مبدأ یا دهنده نامیده می‏شود و قلمرویی که نگاشت بر آن صورت می‏گیرد، قلمرو مقصد یا گیرنده نام دارد.۱

قلمرو تجربی در این تعریف شامل تمام تجربیات انسان، از قبیل تجربیات فیزیکی، عاطفی و روانی و حتی تجربیات معنوی، می‏شود. قلمرو مبدأ در استعاره مفهومی می‏تواند هر مفهومی باشد که انسان از آن شناخت و تجربه کافی دارد و قلمرو مقصد مفهومی است که دارای نوعی ابهام مفهومی یا مفهومی انتزاعی است و تلاش می‏کنیم با برقراری رابطه میان آن و مفهومی که می‏شناسیم آن را بفهمیم یا با آن به مفاهمه برسیم. قلمرو مقصد ممکن است تجربی باشد یا انتزاعی، روحی و معنوی. در هر صورت، استعاره مفهومی شناخت و درک یک مفهوم یا قلمرو شناختی با استفاده از نگاشت و برقراری نسبت میان آن قلمرو و قلمرو دیگری است که یک سابقه ذهنی و شناختی از آن داریم.

در استعاره مفهومی، احکام قلمرو مبدأ، نظیر چگونگی موجودیت، ویژگی‏ها و گزاره‏های قلمرو مبدأ به قلمرو مقصد منتقل می‏شود و در آن قلمرو نیز به کار می‏رود. انسان با تجربه فیزیکی مفاهیم حسی را ادراک و با کمک استعاره مفهومی آن تجارب را به قلمرو جدیدی منتقل می‏کند۲ و با بهره‏گیری از اطلاعاتی که از قلمرو مبدأ دارد، دانش خود درباره قلمرو مقصد را شکل می‏دهد.۳ در نتیجه با ایجاد نگاشت میان دو قلمرو مبدأ و مقصد به رفع ابهام از

1.. بارسلونا، استعاره و مجاز با رویکردی شناختی، ص۱۰.

2.. قائمی‏نیا، شخصیت بخشی در قرآن کریم، ص ۷.

3.. عالیه کرد زعفرانلو و حاجیان، استعاره‏های جهتی با رویکرد شناختی، ص ۱۱۷.

  • نام منبع :
    معناشناسی مراتب معرفت در قرآن (با تأکید بر روش معناشناسی شناختی)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 18469
صفحه از 416
پرینت  ارسال به