پذیرش یک امر از میان دو یا چند امر مورد اختلاف سرگردانی وجود دارد. البته این سخن همواره به معنای معرفتشناختی آن نیست، به این معنا که این تردید به جهت فقدان علم، در تمام موارد رخ نداده، بلکه در بیشتر آیات تردید در اعتقاد مراد بوده است. در بسیاری از موارد، شخص یک قول را انتخاب میکند و به آن معتقد میشود، اما در این مورد نیز از سرگردانی خارج نمیشود؛ زیرا علم را رها میکند و به چیزی روی میآورد که دانش نیست. بنابراین، همواره برتری علم در یک اعتقاد بر شخص شاک وجود دارد، ولی وی به دلایلی، نظیر هوای نفس، به معلوم خود اعتنا نمیکند.
به این ترتیب، بر اساس مفهومسازی آیات شک، باید برای شک دو مرحله تصور کرد. در مرحله اول شاک در یک سرگردانی معرفتشناختی قرار دارد و در مرحله دوم به قول ناصحیح معتقد میشود که دلیل علمی بر آن ندارد، بلکه دلیل علمی بر نظر دیگری وجود دارد؛ اما امور نفسانی، نظیر هوی یا تعصب، بر وی سایه میافکند و او از میان اقوال مختلف، به قول ناصحیح تن میدهد و با جدیت از آن دفاع میکند. قرآن این فرآیند را نیز شک خوانده است:
شکل شماره ۴: فرآیند شک در قرآن
دایرههای توپر اقوال و اعتقادات گوناگون اند که شاک در ابتداییترین مرتبه شک بین آنها مردد است. این مرحله نخستین مرحله از شک است و در حوزه معرفت قرار میگیرد. در مرحله دوم بر اساس یک فرآیند غیر علمی، شخص به