- سرمشق: مراد از سرمشق فردی است که با نمونه آرمانی مطابقت دارد.

- نمونه بارز: برخی از نمونه‏های یک پدیده در به وجود آمدن اعضای دیگر نقش دارند که به عنوان نمونه بارز پیش‏نمونه می‏شوند.

- ترکیب انگاره‏ها یا پیش‏نمونه ترکیبی: گاهی پیش‏نمونه بر اثر ترکیب موارد بالا حاصل می‏شود که به آن پیش‏نمونه ترکیبی می‏گویند.^۱

تمام ملاک‏های بالا را می‏توان در آیات قرآن به کار بست، فقط با افزودن این نکته که در قرآن آیات قرآن تعیین‏کننده کلیشه‏ها، محیط، سرمشق یا نمونه بارزند. به عبارت دیگر، در صورتی که اجتماع، فرهنگ و محیط مورد تحقیق ما مورد خارجی و انسانی باشد، الگوهای به دست آمده نیز انسانی خواهند بود؛ اما وقتی متن قرآن جامعه مورد مطالعه باشد، جامعه تحقیق، فرهنگ و محیط مورد تحقیق نیز متن قرآن خواهد بود. بنابراین، برای به دست آوردن پیش‏نمونه معرفت در قرآن باید کلیشه‏های قرآنی، محیط آیات، سرمشق‏ها و نمونه‏های بارز قرآنی را به دست آورد. بر این اساس، مراد از کلیشه‏های قرآنی تعریف‏ها و نگاهی است که جامعه آیات قرآن در مورد یک واژه دارد و مراد از محیط قرآن، آیات قرآن‏اند که یک مفهوم را پیش‏نمونه معرفی می‏کنند و از فراوانی برخوردارند. سرمشق فردی است که با نمونه آرمانی قرآنی مطابقت دارد و نمونه بارز نمونه‏ای است که بر اساس آیات قرآن در به وجود آمدن سایر اعضای پدیده نقش دارد. حال با توجه به این ملاک‏ها باید دید که آیات قرآن چه معرفتی را پیش‏نمونه مراتب معرفت معرفی می‏کنند.

با توجه به محیط قرآنی که بر فراوانی و بسامد یک واژه تمرکز دارد، باید ظن

انگاره‏های شناختی آرمانی

نظریه دیگری که در مقوله‏بندی شناختی وجود دارد، نظریه انگاره‏های شناختی ایدئال است. بر اساس این نظریه، مقولات در حقیقت با انگاره‏های شناختی آرمانی ارتباط دارند و معنای واژه‏ها به صورت آرمانی درک می‏شوند. انگاره‏ها در حقیقت بازنمودهای ذهنی پایداری‏اند که نظریه‏هایی درباره جهان ارائه می‏دهند.^۱ در نظریه انگاره‏های شناختی آرمانی نیز پیش‏نمونه نقش اصلی را برعهده دارد؛ اما پیش‏نمونه از طریق ایجاد رابطه میان چند انگاره شناختی و به وجود آمدن یک برداشت خوشه‏ای به دست می‏آید. بنابراین، نظریه انگاره شناختی آرمانی دارای اصول زیر است:

- انگاره‏های آرمانی دارای پیش‏نمونه‏اند؛

- الگوهای شناختی به صورت انگاره‏های خوشه‏ای هستند؛

- پیش‏نمونه از میان الگوهای شناختی انتخاب می‏شود و همان الگوی شناختی مهم‏تر است؛

- پیش‏نمونه الگوهای شناختی الزاماً با واقع هماهنگ نیست.

ملاک‏های تعیین پیش‏نمونه در الگوهای شناختی آرمانی

پیش‏نمونه‏ها در نظریه انگاره شناختی آرمانی بر اساس موارد زیر مشخص می‏شوند:

- کلیشه‏های اجتماعی: مراد از کلیشه‏های اجتماعی تعریف‏ها و نگاهی است که جامعه در مورد یک واژه دارد.

- محیط اطراف: راه دیگر به دست آوردن پیش‏نمونه محیط زندگی است؛ برای مثال، در جایی که گنجشک فراوان است مردم آن منطقه این پرنده را پیش‏نمونه پرنده معرفی می‏کنند.