مقدمه
بر اساس دیدگاه معرفتشناسی متداول برگرفته از منطق و فلسفه و به روش مقولهبندی ارسطویی مراتب معرفت از جهل آغاز میشود و تقسیمات شک، وهم، ظن و یقین را از سر میگذراند. مقولهبندی ارسطویی از مراتب معرفت را میتوان در متن زیر به طور کامل مشاهده کرد:
و معنى قوله فَهُمْ فِي رَيْبِهِمْ يَتَرَدَّدُونَ أن الشاک متردد بين النفي و الإثبات غير حاكم بأحد الطرفين، و تقريره أن الاعتقاد إما أن يكون جازما أولا، فالجازم إن كان غير مطابق فهو الجهل و إن كان مطابقا فإما بضرورة أو نظر فهو العلم أولا و هو اعتقاد المقلد، و غير الجازم إن كان أحد الطرفين راجحا عنده فالراجع هو الظن و المرجوح هو الوهم، و إن تساوى الطرفان فهو الريب و الشک فلهذا كانت الحيرة و التردد من شأن صاحبه كما أن الثبات و الاستقرار ديدن المستبصر.۱
در این نوع از مقولهبندی، تردید میان نفی و اثبات به گونه مساوی یا نزدیک به یکدیگر شک قلمداد شده است؛ به طوری که نمیتوان به یکی از دو طرف نفی و اثبات حکم کرد. پس از آن ظن است که اگرچه در آن نیز مؤلفه تردید وجود دارد، دو طرف تردید در نفی یا اثبات مساوی نیستند و احتمال در یکی