اطمینان در مفهومسازی قرآنی
از جمله کارکردهای روش معناشناسی واژگانی شناختی کارکرد مفهومی است. در این کارکرد به مفهوم واژه بر اساس نظریههای گوناگون معناشناختی توجه میشود. با استفاده از برخی نظریههای موجود در معناشناسی مفهومی میتوان به نتایج بدیعی از مفهومسازیهای قرآن در واژههای قرآنی دست یافت.
کاشفیت اطمینان از واقع در قرآن
آیا اطمینان میتواند کاشف از واقع باشد، همانگونه که یقین میتواند چنین نقشی را ایفا کند؟ در نمونه زیر این امر بررسی میشود:
(فَإِذا قَضَيْتُمُ الصَّلاةَ فَاذْكُرُوا اللَّهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِكُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقيمُوا الصَّلاة؛۱
و هنگامى كه نماز را به پايان رسانديد، خدا را ياد كنيد؛ ايستاده و نشسته و در حالى كه به پهلو خوابيدهايد. و هر گاه آرامش يافتيد (و حالت ترس زايل گشت)، نماز را (به طور معمول) انجام دهيد؛ زيرا نماز وظيفه ثابت و معينى براى مؤمنان است»).
بر اساس آیه بالا، خداوند پس از بیان نماز خوف دستور میدهد که پس از جنگ و برطرف شدن خطر دشمن و آرامش یافتن، مسلمانان نماز را به شکل کامل آن بجا آورند؛ قرآن در این آیه آرامش مسلمانان را با تعبیر «اطْمَأْنَنْتُمْ» بیان کرده است. این آرامش نتیجه هیچ معرفتی شمرده نمیشود، بلکه صرف پایان یافتن جنگ این اطمینان را برای مسلمانان رقم میزند. بنابراین، در این آیه افزون بر آنکه خود اطمینان از سنخ معرفت نیست و روانشناختی محسوب میشود، منشأ آن نیز برطرف شدن ترس از حمله دشمن است که امری معرفتی