327
معناشناسی مراتب معرفت در قرآن (با تأکید بر روش معناشناسی شناختی)

شکل ۱۸: رابطه مسیرپیما و مرزنما در آیه ۱۲۶ سوره آل‏عمران

با توجه به قاعده تقدیم و نحوه تصویرسازی آیه اول، نمابرداری ساختاری آیه و نقش آن در معنای آیه به طور خلاصه به این ترتیب است که بدون در نظر گرفتن تقدیم فرآیند، جایگاه مسیرپیما و مرزنما طبیعی است و این به آن معنا است که قلوب نقطه متحرک و فعال عمل در نظر گرفته شده و وعده پیروزی جایگاه ثانویه را در اختیار دارد. همچنین اطمینان که در صدر جمله قرار گرفته، نشان‏دهنده اهمیت مضاعف آن است. در وجه سوم معنای آیه بر اساس تأکیدی که بر اجزای آن وجود دارد، به این ترتیب خواهد بود. نخستین درجه اهمیت با فرآیند یا اطمینان است. پس از آن قلوب، که مسیرپیما است، در جایگاه بعدی قرار می‏گیرد و در سومین جایگاه مرزنما یا وعده پیروزی است. این نمابرداری از نظر معنایی نشان می‏دهد که جایگاه و منبع اطمینان از دیدگاه قرآن قلب است. تنها کارکرد بیان وعده پیروزی اطمینان قلب بوده است. برخلاف این آیه، در آیه دوم که جایگاه مرزنما پیش از مسیرپیما آمده، تأکید بر وعده پیروزی است و به این معنا است که آنچه در اطمینان قلب مهم بوده، وعده پیروزی است. به عبارت دیگر، وعده پیروزی از اهمیت بیشتری برخوردار است. بحث نمابرداری ساختاری در آیه ۲۸ سوره رعد جلوه بیشتری یافته است:


معناشناسی مراتب معرفت در قرآن (با تأکید بر روش معناشناسی شناختی)
326

شود. در این آیات، واژه قلوب هسته بخش‏های خود را تشکیل می‏دهد و سایر عبارت‎ها وابسته‏اند. فرآيند ارتباط‎دهنده میان مرزنما و مسیرپیما در این فرازها اطمینان است.

مسیرپیما و قلب در آیات فوق همسان‎اند و پویایی، تحرک و فاعلیت با آنها است. در این آیات وعده پیروزی مرزنما است و در بخش فرآیند نیز تأکید بر اطمینان قرار دارد. این آیات همچنین در تقدیم و تأخیر فرآیند، مرزنما و مسیرپیما با یکدیگر تفاوت دارند. در آیه اول نحوه قرار گرفتن این سه به این ترتیب است: ابتدا فرآیند یعنی اطمینان؛ سپس مسیرپیما یا قلوب و درنهایت مرزنما.، در حالی که ترتیب طبیعی در جملات مسیرپیما، فرآیند و مرزنما است. این ترتیب با تغییر جایگاه مسیرپیما و مرزنما در آیه دوم تغییر کرده؛ اما همچنان فرآیند اطمینان در صدر قرار دارد. بنابراین، نقطه کانونی یا مسیرپیما در این دو آیه قلوب، نقطه ثانویه وعده پیروزی و فرآیند اطمینان است و دو آیه از نظر ساختاری جانشین یکدیگر محسوب می‏شوند.

در آیه اول، فرآیند بر مسیرپیما مقدم شده است. بنابراین، اگرچه اطمینان تنها عمل را نشان ‏می‏دهد، به دلیل آنکه بر مسیرپیما و مرزنما مقدم شده، از نوعی برجستگی برخوردار شده است. بنابراین، نوع تصویرسازی به ترتیبی است که فرآیند از حد متعارف برجسته‏تر دیده شود. این مطلب در علم معانی و بیان با این قاعده مطرح شده که «تقدیم ما حقه التأخیر یفید الحصر».۱

شکل زیر نحوه تعامل ارکان مفهوم‎سازی در آیه اول و میزان تأکید بر هر یک از مسیرپیما، مرزنما و فرآیند را نشان می‏دهد.

1.. تفتازانی، مختصر المعانی، ص۱۲۲.

  • نام منبع :
    معناشناسی مراتب معرفت در قرآن (با تأکید بر روش معناشناسی شناختی)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 18431
صفحه از 416
پرینت  ارسال به