است و اکنون می‏توان با جهت‏بخشی به مطالعات موردی قرآنی و روایی بر اساس روش‏های موجود، به استخراج اجزای نظام‏های جهان‏شناسی، انسان‏شناسی و معرفت‏شناسی متون دینی همت گمارد.

از آنجا که دانش معناشناسی در حقیقت نوعی مهندسی معکوس در کشف مدلول‏های الفاظ و در نهایت مقاصد مؤلف و گوینده متن به شمار می‏رود، تمام علومی که به نوعی با متن و کشف معنا از آن سروکار دارند، می‏توانند از این دانش بهره برند. از جمله این علوم دانش‏های اسلامی مستند به متن‏اند؛ دانش‏هایی نظیر تفسیر، کلام و فقه که وابستگی بیشتری به متن دارند در ظهورگیری خود بیشترین استفاده را از معناشناسی خواهند برد. از دانش‏هایی که به دلیل روش مطالعه غیر متنی نتایج خاصی نیز در پی داشته، دانش معرفت‏شناسی است. از آنجا که این دانش همواره بر منابع لغوی و منطق ارسطویی استوار بوده، مراجعه به قرآن و حدیث، که تنها به منظور استشهاد بر دستاوردهای منطقی و فلسفی آن انجام گرفته، نتایجی را در پی داشته که می‏توان ادعا کرد مورد تأیید قرآن و روایات نیستند؛ زیرا همان‏طور که تأکید کردیم، قرآن و روایات خود از نظام معرفت‏شناختی خاصی برخوردارند که تمامی مؤلفه‏هایشان باید از درون متن قرآن و روایات استنباط شود. نتیجه بررسی آیات قرآن و روایات در حوزه معرفت‏شناسی با روش کلاسیک سبب شده که قرآن و روایات مؤید دیدگاه‏های فلسفی و منطقی در معرفت و مراتب آن قلمداد شوند و دیدگاه خاص متون دینی تحت تأثیر این نوع نگاه، نادیده گرفته شود. بنابراین، این اثر تلاش کرده با محور قرار دادن یک روش زبانی و با مراجعه بی‏واسطه به متن قرآن، بخشی از نظام معرفت‏شناختی قرآنی (مراتب معرفت) را بدون هیچ‏گونه پیش‏فرضی از سایر علوم استخراج کند و امیداوار است در حد نخستین گام‏هایی که در این زمینه برداشته شده، موفق عمل کرده باشد.

تحلیل آیات بهره گرفته‏ایم که بیشترین نتایج را در بر داشته باشند و برای تعریف یک نظام معرفتی در موضوع مراتب معرفت، کارایی بیشتری از خود نشان دهند. همچنین ممکن است برخی از شکل‏های قواعد معناشناسی شناختی کمتر در آیات قرآن در موضوع مراتب معرفت دیده شوند؛ برای مثال، ممکن است استعاره‏های مفهومی در واژه ریب در آیات قرآن کمتر به چشم آیند، بنابراین از بررسی آیات ریب در این قاعده خودداری خواهد شد یا به صورت مختصرتر بحث خواهد آمد و بیشتر قواعدی مطرح می‏شوند که در نتیجه‏گیری کلی در موضوع پژوهش و شناسایی نظام معرفتی قرآن کمک بیشتری می‏کنند.

نتایج روشی

به خدمت گرفتن روش‏های بدیع معناشناسی در متون دینی نتایج عمده‏ای در پی خواهد داشت. استفاده از دانش معناشناسی برای مطالعه متن، نوعی استقلال در برداشت نظریات و دیدگاه‏های نهفته در متن را در پی دارد که نتیجه آن جلوگیری از تحمیل نظریه‏های رقیب بر متن خواهد بود. تفاسیر قرآن با رویکردهای فلسفی، کلامی و عرفانی نشان می‏دهد تا چه اندازه علوم دیگر، که ساز کار مطالعه مربوط به خود را دارند، بر متون دینی و دیدگاه‏های مستخرج از آن سایه افکنده‏اند. این اتفاق سبب شده که قرآن - که به اقرار همه اندیشمندان مسلمان برخوردار از جهان‏بینی خاص خود در مباحث هستی‏شناختی، معرفت‏شناختی و انسان شناختی است - تحت تأثیر جهان‏بینی‏های دیگر قرار گرفته است.

وظیفه محققان متون دینی همواره استخراج نظام‏های معرفتی از متون دینی بوده؛ اما این وظیفه به دلیل ناآشنایی با روش‏هایی که بتوانند چنین نظام‏هایی را از متن قرآن و روایات استخراج کنند، عقیم مانده است. در دوران معاصر و با گسترش دانش معناشناسی خلأ روشی استنباط جهان‏بینی متون مرتفع شده