منطقدانان و معرفتشناسان ظن را معرفت پنجاه درصدی میدانند و در قرآن، با دستههای مختلفی از آیات در مفهوم ظن رو به روییم. آیاتی در قرآن وجود دارند که مفسران نتوانستهاند درباره آنها اظهار نظر صریح داشته باشند. یقین، شک، احتمال راجح، اعتقاد یقینی و غیر یقینی، قابل اعتماد و غیر قابل اعتماد از جمله مفاهیمیاند که در معنای آیات ظن بیان شدهاند. این برداشتها تا چه اندازه با مراد جدی خداوند سازگارند؟
نظیر چنین اتفاقی در معنای شک رخ داده است. کتابهای لغت در بیان معنای شک به همین مقدار بسنده کردهاند. که شک را در مقابل یقین معرفی کنند. ریب، مریه، زعم، حسبان و سایر واژگان همبسته نیز در قرآن نه جایگاهشان در معرفتبخشی چندان مشخص شده و نه نحوه ارتباطشان با یکدیگر. به همین جهت، این اثر که در حوزه معرفتشناسی قرآنبنیاد قرار میگیرد، تلاش میکند از طریق تحلیل خود آیات قرآن به پرسشهای بالا پاسخ دهد. در نهایت این اثر با تشریح معنای واژگان مراتب معرفت در متن قرآن، از طریق یک روش تحلیل متنی و بیان رابطه این مراتب با یکدیگر قصد دارد جایگاه مراتب معرفت را در نظام معرفتشناسی قرآنبنیان، تحت عنوان مقولهبندی مراتب معرفت در قرآن، به تصویر کشد و بخشی از معرفتشناسی مبتنی بر متون دینی را ترسیم کند.
بخشهای اصلی این نوشتار بر اساس همان ترتیبی تدوین یافتهاند که عموماً در معرفتشناسی معاصر تنظیم میشوند. بخش اول شامل دو فصل واژه شک و فصل واژههای همبسته آن است. در فصل اول پس از نگاهی مختصر به مفهومشناسی شک در علوم لغت، منطق و فلسفه، با روش معناشناسی وارد آیات قرآن میشویم و تلاش خواهیم کرد تا مفهومسازی قرآن از واژه شک را به
