ظن نمیکند، یعنی اینگونه نیست که در مواجهه با آن امر خاص خارجی چنین ظنی برای تمام عقلا در زمانها و مکانهای مختلف حاصل شود؛ زیرا عوامل غیر معرفتیای در ایجاد ظن دخالت دارند که در افراد مختلف تفاوت میکنند، مانند حالتها و هواهای نفسانی. البته باید اشاره کنیم که اگر تمام فرآیندها و مبادی ظن، اعم از مبادی معرفتی و غیر معرفتی، به صورت یکجا در انسانهای مختلف حاصل شوند، ظن در همه ایجاد خواهد شد؛ اما این امر نیاز به تغییر تکوینی در افراد و تغییر در هویتهای ذاتی انسانها دارد. به عبارت دیگر، در صورتی که همه انسانها در مواجهه با امر خارجی خاص، نظیر حالت احتضار و مرگ، قرار بگیرند و در آن حالت دارای معارف، عواطف، اعتقادات و حالتهای نفسانی و ایمانی یکسان باشند، همان ظنی که در آیه ۲۸ سوره قیامت اشاره شده، برای همه آنان ایجاد خواهد شد؛ اما مشخص است که این فرآیند تنها با تغییر در هویت نفسانی و ذاتی انسانها رخ خواهد داد که تنها با تغییر تکوینی حاصل میشود و فقط مرتبط به یک امر معرفتی صرف نیست تا این ظنون را معرفت نوعی به شمار آوریم.
از این جهت در نزد خداوند تفاوتی میان ظنون معتبر و ظنون غیر معتبر وجود ندارد؛ یعنی خداوند حتی در مواردی که ظن شخصی بر امری واقع میشود که قرآن آن را انکار یا تقبیح نمیکند یا حتی در موردی که آن را از نظر معرفتشناختی تأیید نیز کرده، ظن را امری قابل استناد ندانسته است. بدین ترتیب، میتوان عدم قابلیت احتجاج را از ویژگیهای ظن در قرآن به شمار آورد که یکی از مؤلفههای مهم تعیین پیشنمونه قلمداد میشود.
متعلَّق ظنون
متعلَّق ظن در آیات قرآن هم امور مادی و دنیوی دانسته شده و هم امور اخروی.