بر اساس این آیه ظن از ضیق نفس حاصل شده است؛ بنابراین، می‏توان نفس را محل تولید ظن در نظر گرفت. فرآیند تولید ظن در این آیه به شکل زیر تعریف شده است:

شکل ۱۶: فرآیند تولید ظن در قرآن

آیه دیگری که در ظن منفی نوعی رابطه با نفس برقرار کرده، آیه زیر است:

(إِنْ هِيَ إلَّا أَسْماءٌ سَمَّيْتُمُوها أَنْتُمْ وَ آباؤُكُمْ ما أَنْزَلَ اللَّهُ بِها مِنْ سُلْطانٍ إِنْ يَتَّبِعُونَ إلَّا الظَّنَ‏ وَ ما تَهْوَى الْأَنْفُسُ وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مِنْ رَبِّهِمُ الْهُدى‏؛^۱

اینها فقط نام‏هایی است که شما و پدرانتان بر آنها گذاشته‏اید (نامهایی بی‏محتوا و اسمهایی به شما) و هرگز خداوند دلیل و حجتی بر آن نازل نکرده آنان فقط از گمان‏های بی‏اساس و هوای نفس پیروی می‏کنند در حالی که هدایت از سوی پروردگارشان برای آنها آورده است).

این آیه دلالت صریح بر حصول ظن از نفس ندارد و منبعیت نفس برای ظن را به صورت تام نشان نمی‏دهد؛ اما نمی‏توان تأثیر هوای نفس بر ایجاد ظن را انکار کرد. بیشتر آیات ظن، ظنون را به هویت انسانی استناد داده‏اند بدون اینکه مشخص کنند این هویت چیست. اگر نفس انسان را عبارتی دیگر از ماهیت انسان در دیدگاه قرآنی بدانیم، باید به صراحت تأکید کنیم که نظر قرآن در مورد منبع ظن همان نفس است؛ اما با توجه به دو آیه مورد نظر، مشخص می‏شود که ظن بر اثر دو حالت نفسانی، یعنی ضیق نفس و هوای نفس، ایجاد شده است. آیات دیگر نیز به تأثیر نوعی حالت نفسانی در حصول ظن اشاره دارند.

قرآن به هیچ یک از این منابع استناد نیافته است. قرآن هیچ‏گاه ظن را به اولواالالباب، ذوی القلوب، اولی الحجی، اولی النهی و صاحبان خرد (الذین یعقلون) نسبت نداده است. در قرآن همچنین ظن همنشین با سایر منابع متعارف معرفت نیامده است^۱ و حتی با واسطه نیز با این منابع مرتبط نشده است. دقیقاً به همین دلیل، معرفت ظنی را نمی‏توان یک معرفت نوعی به شمار آورد؛ زیرا بر منابع معرفتی نوعی و متعارف بشر تکیه ندارد. همچنین بر اساس آیات قرآن، معرفت حاصل از فطرت ظنی نیست و وحی به عنوان یک منبع تکوینی یا تشریعی، محتوای ظنی ندارد. بنا بر این، معرفتی که از وحی به دست می‏آید و نیز معرفت فطری که در سرشت بشر به ودیعت نهاده شده، ظنی نیستند.

تنها منبعی که می‏توان در قرآن به سختی برای ظن در نظر گرفت، نفس است. دو نمونه از همنشینی ظن و نفس در آیات قرآن دیده می‏شود. این آیات نشان می‏دهند که میان نفس و ظن نوعی رابطه وجود دارد؛ اما نکته مهم این است که استناد ظن به نفس در یک نمونه در ظن منفی و در نمونه دیگر در ظن مثبت است. نمونه ظن مثبت:

(وَ عَلَى الثَّلاثَةِ الَّذينَ خُلِّفُوا حَتَّى إِذا ضاقَتْ عَلَيْهِمُ الْأَرْضُ بِما رَحُبَتْ وَ ضاقَتْ عَلَيْهِمْ أَنْفُسُهُمْ وَ ظَنُّوا أَنْ لا مَلْجَأَ مِنَ اللَّهِ إلَّا إِلَيْهِ؛^۲

آن سه نفر که (از شرکت در جنگ تبوک) تخلّف جستند (و مسلمانان با آنان قطع رابطه نمودند) تا آن حد که زمین با همه وسعتش بر آنها تنگ شد (حتی) در وجود خویش جایی برای خود نمی‏یافتند (در آن هنگام) دانستند پناهگاهی از خدا جز به سوی او نیست).