راغب اصفهانی سپس نمونههایی را یادآور میشود که از دیدگاه او به معنای یقیناند و با «أن» مشدد به کار رفتهاند و نیز نمونههایی که از دیدگاه او به معنای توهماند و با «أن» ناصبه همراه شدهاند. وی توضیح میدهد که در موردی که این معیار صادق نیست، اعتقاد بر یقین بوده است:
اما در آیه (وَ اسْتَكْبَرَ هُوَ وَ جُنُودُهُ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ إِلَيْنا لا يُرْجَعُونَ) ماده ظن با انّ آمده که با علم استعمال میشود؛ به این دلیل که اعتقاد آنان - فرعونیان - مانند اعتقاد یقینی به چیزی بود، اگرچه چنین چیزی یقینی نیست.۱
بدین ترتیب باید نتیجه گرفت که آیات قرآن دربردارنده اصل اولی عدم حجیت در ظن نیستند و ملاکی که قرآن در ظن ارائه داده با عدم حجیت به صورت مطلق سازگار نیست.
آثار و نتایجی که در این آیه برای ظانین بر شمرده شده، نشان میدهند که نوعی اراده و انتخاب در این ظن وجود دارد که عذاب الهی را در بر دارد:
(عَلَيْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ لَعَنَهُمْ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصيراً؛۲
حوادث ناگواری (که برای مؤمنان انتظار میکشند) تنها بر خودشان نازل میشود. خداوند بر آنان غضب کرده و از رحمت خود دورشان ساخته و جهنم را برای آنان آماده کرده و چه بد سر انجامی است).
دور از نظر است که عذاب الهی، حوادث ناگوار، غضب و لعنت الهی و دوزخ بدون وجود هیچ اراده و اختیاری از سوی کافران و تنها به دلیل این امر معرفتی باشد که خداوند احتمالاً پیامبرش را یاری نخواهد کرد؛۳ هرچند این
