آیات ظن خواهد داشت تا کسی که جایگاه ظن را در حوزه معرفتی انسان نمی‏شناسد یا رابطه آن را با منابع معرفت نظیر عقل، قلب، وحی و فطرت در نظر نمی‏گیرد. در حقیقت، وظیفه معناشناس در این‎موارد تشخیص حوزه شناختی یک نما و کشف رابطه میان نما و حوزه شناختی است؛ برای مثال، در نمونه ظن مراد این است که ظن در حوزه معرفتی انسان چه نقشی ایفا می‏کند و چه رابطه‏ای با دیگر اعضای این حوزه برقرار می‏سازد.

شکل ۱۱: حوزه شناختی ظن

در قرآن استعمال هر واژه به‎تنهایی حاکی از یک نمای خاص است؛ چنانچه همین واژه در آیه دیگر به کار رود، در آن آیه نیز نمای دیگری را نشان خواهد داد. بدین ترتیب کشف حوزه شناختی یک واژه در مراد از آن در یک عبارت یا متن نقش اساسی بر عهده دارد. این نقش یادآوری می‏کند که پیش از هر اظهار نظری درباره معنای واژه ظن، ضروری است که به حوزه شناختی و پایه آن دست یابیم و با محور قرار دادن متن قرآن به عنوان فعالیت شناختی خداوند، حوزه‏های شناختی ظن، به‏ویژه پایه آن را که در حقیقت حوزه شناختی محدود به نمای ظن است، بررسی کنیم.

حوزه شناختی ظن در آیات قرآن

در معرفت‏شناسی معاصر، ظن در مرتبه میانی مراتب معرفت قرار می‏گیرد که اعضای حوزه شناختی آن عبارت‏اند از شک، ظن، قطع و یقین. باید با بررسی آیات قرآن دریابیم که آیا چنین حوزه‏ای (حوزه معرفت) در مفهوم ظن در قرآن

مورد اینکه چرا از علم در این آیات با ظن یاد شده است در ادامه این بخش توضیح داده خواهد شد.

نمابرداری

نمابرداری در دو سطح اصلی واژگانی و ساختاری تبلور می‏یابد.^۱ بنابراین، این دو سطح نمابرداری باید در آیات قرآن نیز بررسی شوند.

نمابرداری واژگانی در قرآن

واژگان یک متن با مفهوم‏سازی آن متن ارتباط مستقیم دارند؛ به بیان دیگر، هر واژه با ارتباطات و نسبت‏های خود حاکی از نماسازی متن و جهان‏بینی آن است. به این‎معنا که واژگان یک متن بسان نشانه‏هایی عمل می‏کنند که فرد را به معنای متن دلالت می‏کنند و مراد متکلم را برای مخاطب روشن می‏سازند. قرآن نیز از این قاعده مستثنا نیست؛^۲ هر واژه قرآنی از صحنه مورد نظر خداوند و مراد او تصویری را به نمایش می‏گذارد و مقصود از آن نماکردن بخشی از یک حوزه شناختی برای مخاطب با بهره‏گیری از واژگانی خاص است.

از آنجا که کشف نمابرداری متکلم، نخستین قدم در فهم مراد او یا مفهوم‏سازی وی است، نمابرداری از واژگان قرآنی، نخستین گام در کشف مفهوم‏سازی آن خواهد بود. نمابرداری واژگانی در قرآن را با نمابرداری واژه ظن توضیح می‏دهیم. کسی که از تعلق واژه ظن به حوزه معرفتی انسان اطلاع داشته باشد و دیگر واژگان این حوزه نظیر شک، خرص، اطمینان و یقین را بشناسد، برداشت بسیار متفاوتی از