رسولان آنها گفتند: «آيا در خدا شک است؟ خدايى كه آسمانها و زمين را آفريده؛ او شما را دعوت مىكند تا گناهانتان را ببخشد و تا موعد مقرّرى شما را باقى گذارد». آنها گفتند: «شما انسانهايى همانند ما هستيد، مىخواهيد ما را از آنچه پدرانمان مىپرستيدند، بازداريد؛ شما دليل و معجزه روشنى براى ما بياوريد»).
در این آیه نیز نمیتوان تردید را معنایی معرفتشناختی در نظر گرفت. در تحلیل ادبی این آیه، «شک» مبتدای مؤخر و «فِي اللَّهِ» خبر مقدم، «فاطر» صفت یا بدل از «اللّٰه» و جمله (يَدْعُوكُمْ لِيَغْفِرَ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ) حالیه است.۱ برخی از مفسران برای آنکه معنای معرفتشناختی را در این آیه موجه جلوه دهند، ناچار شدهاند واژه وجود را پیش از اللّٰه در تقدیر بگیرند.۲ صاحب تفسیر مخزن العرفان مینویسد:
«اصل وجود خالق نیازی به اقامه دلیل ندارد؛ زیرا هر یک از اجزای عالم بر وجود آفریننده خود شهادت میدهد.۳
برخی نیز موارد دیگری نظیر ربوبیت و خالقیت را مقدر دانستهاند.۴ به هر حال آیاتی که شک نداشتن را مطرح کردهاند، در پی اثبات این حقیقتاند که مفادشان تردیدپذیر نیست.۵
اگر معنای تردید در واژه شک را تردید در اعتقاد به اللّٰه، به عنوان فاطر آسمانها و زمین، در نظر بگیریم دچار چالش فوق نخواهیم شد. افزون بر این، جمله حالیه (يَدْعُوكُمْ لِيَغْفِرَ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ) با این مفهومسازی - تردید در پذیرش - سازگارتر است؛ زیرا این فراز وجود خداوند را مسلم نشان میدهد و کافران را بر اعتقاد به آن تحریک میکند. بر این اساس، کافران در وجود
1.. درویش، اعراب القرآن و بیانه، ج۵، ص۱۶۴.
2.. ابنعاشور، التحریر و التنویر، ج۱۲، ص۲۳۰.
3.. امین، تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن، ج۱۱، ص۶۹.
4.. طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۲، ص۲۶.
5.. نک: موحدیان عطار، از شک تا یقین، ص۵۷.
