57
معناشناسی مراتب معرفت در قرآن (با تأکید بر روش معناشناسی شناختی)

هیچ اشتقاق صرفی - اشتقاقات اسمی یا فعلی - ندارد. این نکته نیز می‏تواند شاهد بر این ادعا باشد که شک به صورت جسمی جامد یا فضایی نمابرداری شده که چیزی درون آن قرار می‏گیرد.

در تحلیل معنای ظرفیت در حرف «فی» باید توجه کرد که قرآن مسیرپیماها و مرزنماها را به صورت‏های گوناگونی که توضیح داده شد، آورده است. برای مفهوم احاطه کامل می‏توان آیه زیر را مثال آورد:

(بَلْ لَهُ ما فِي‏ السَّماواتِ وَ الْأَرْض؛۱

بلکه آنچه در آسمانها و زمین است از آن اوست).

در موردی که مرزنما احاطه کامل بر مسیرپیما نداشته باشد و بخشی از مرزنما باز باشد - مثال پرنده در باغ پرواز می‏کند - می‏توان آیه زیر را نمونه آورد:

(هُوَ الَّذي يُسَيِّرُكُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ حَتَّى إِذا كُنْتُمْ فِي‏ الْفُلْكِ‏ وَ جَرَيْنَ بِهِمْ بِريحٍ طَيِّبَةٍ وَ فَرِحُوا بِها جاءَتْها ريحٌ عاصِف؛۲

او کسی است که شما را در خشکی و دریا سیر می‏دهد زمانی که در کشتی قرار می‏گیرید و بادهای موافق آنان را (به سوی مقصد) حرکت می‏دهد و خوشحال می‏شوند ناگهان طوفان شدیدی می‏وزد).

در موردی که بخشی از مسیرپیما با بخشی از مرزنما در تماس است - مانند انگشت در حلقه است - می‏توان مثال زیر را طرح کرد:

(أَوْ كَصَيِّبٍ مِنَ السَّماءِ فيهِ ظُلُماتٌ وَ رَعْدٌ وَ بَرْقٌ يَجْعَلُونَ أَصابِعَهُمْ في‏ آذانِهِمْ؛۳

1.. سوره بقره، آیه ۱۱۶.

2.. سوره یونس، آیه۲۲.

3.. سوره بقره، آیه ۱۹.


معناشناسی مراتب معرفت در قرآن (با تأکید بر روش معناشناسی شناختی)
56

اما تقریباً همه این معانی بر اساس استعمالات و توسعه در معنای ظرفیت حاصل شده‏اند و معنای اصلی «فی» همان ظرفیت است.

تحلیل مسیرپیما و مرزنمای آیات شک

بر اساس نمابرداری قرآن در تمام آیات، شک در جایگاه مرزنما قرار گرفته است و هیچ آیه‏ای از قرآن شک را در جایگاه مسیرپیما نمابرداری نکرده است. بنابراین، از منظر نمابرداری اولاً جایگاه ثانویه برای شک در نظر گرفته می‏شود؛ زیرا مسیرپیما همواره نقطه اولیه کلام است که کلام حول محور آن می‏چرخد. این نشان می‏دهد که قرآن رسالت اولیه خود را بحث از شناسایی مفهومی این واژه نمی‏داند و آن را هدف اصلی به شمار نمی‏آورد. ثانیاً این نمابرداری نشان می‏دهد که شک، به عنوان مرزنما، ظرفیت را تحقق می‏بخشد و به بیان دیگر، شک در ساختار آیات قرآن ظرف در نظر گرفته شده است. اینکه شک در قرآن به هیچ وجه با حروف جر دیگری نظیر «من»، «علی» و «لام جاره» نیامده، تأکید می‏کند که قرآن تنها مفهوم ظرفیت را در مورد شک موجه دانسته است. به بیان دیگر، ظرفیت در معنای شک به همراه جایگاه مرزنما برای این مفهوم نشان‏دهنده این نکته‏اند که قرآن مسیرپیماهای مختلف را در آیات شک به نوعی در مفهوم قرار داشتن در شک تصویرسازی کرده است؛ یعنی نشان می‏دهد مفاهیمی که در آیات شک در جایگاه مسیرپیما قرار گرفته‏اند، رابطه استقرار در مفهوم شک را بر قرار می‏سازند، چه استقرار در مفهوم شک بخشی از مسیرپیما را در بر بگیرد یا همه آن را و نیز مسیرپیما و مرزنما اتصال داشته باشند یا نه. شاید یکی از دلایلی که شک در قرآن به شکل فعلی نمابرداری نشده نیز این باشد که قرآن شک را ظرف در نظر می‏گیرد و آن را در استعاره ظرف دارای فضا به کار می‏برد. شاهد دیگر این مدعا را می‏توان این دانست که واژه شک در قرآن

  • نام منبع :
    معناشناسی مراتب معرفت در قرآن (با تأکید بر روش معناشناسی شناختی)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 18296
صفحه از 416
پرینت  ارسال به