نیستند. به عبارت دیگر، حتی اگر منبع ظن را نفس بدانیم، ظن به حیثیتی از نفس بازمیگردد که معرفتشناختی نیست و در حقیقت از انفعالات نفس سرچشمه میگیرد. همچنین میتوانیم نفس را بخش فرابدن یا هویت اصلی انسان بدانیم که بر سایر منابع احساسی و انفعالی انسان، مانند قلب، احاطه داشته باشد که در این صورت به دلیل اینکه ظن به انفعالات قلب انتساب نیافته، مشخص میشود که حالات نفسانی که ظن را به وجود میآورند، از حیثیت دیگری از نفس سرچشمه میگیرند که مرتبط با قلب نیستند.
عناصر مرتبط شبکه قالبی ظن
به دو عنصر از عناصر مرتبط با عناصر سازنده ظن اشاره میکنیم که یکی از آنها در آیات ظن نام برده شده و دیگری از فحوای آیات فهمیده میشود. در برخی از آیات ظن، خرص در کنار ظن آمده است.
در منابع لغت برای خرص دو معنا دیده میشود: کذب، و حدس و تخمین. العین و صحاح خرص را به معنای دروغ و خرّاص را به معنای دروغگو دانستهاند.۱ ابنفارس نیز همین معنا را برای آن آورده و افزوده که به این دلیل خراص به معنای کذّاب است که آنچه را نمیداند و شایسته نیست به زبان میآورد.۲ التحقیق فی کلمات القرآن خرص را به معنای اعتماد به گمان و ظن بی اساس و غیر علمی دانسته است.۳ به این ترتیب خرص در لغت از مفهومی معرفتشناسانه برخوردار است و در مقابل علم قرار میگیرد. این تقابل را میتوان در آیه زیر به روشنی مشاهده کرد: