ظلم و سركشى انكار كردند، در حالى كه نفسشان طلب یقین کرد؛ پس بنگر سرانجام تبهكاران (و مفسدان) چگونه بود».

نمابرداری فعل ماضی در باب استفعال با این معنا، که معنایی ناپایدار و درخواستی را نشان می‏دهد، سازگار است؛ یعنی نفس کافران با دیدن معجزات به یقین یافتن گرایش پیدا کرد، اما آنان از روی ظلم و سرکشی و هوی آن را انکار کردند. این طلب یقین ادامه نیافت؛ زیرا در این صورت قرآن از صیغه مضارع یا ماضی مستمر استفاده می‏کرد.

کاربست اسمی یقین در قرآن

در نمابرداری اسمی، یقین در قرآن به دو شکل اسم فاعل و مصدری به کار رفته است. اسم فاعل بر همان چیزی دلالت می‏کند که فعل مضارع دالّ بر آن است؛ یعنی همان‏گونه که فعل مضارع بر حدوث معنای فعل، استمرار و تکرار آن دلالت می‏کند، اسم فاعل، که از فعل مضارع مشتق می‏شود، نیز همین معانی را القا می‏کند.^۱ بنابراین، در آیه زیر معنای دوام و تکرار در یقین وجود دارد:

(وَ كَذلِكَ نُري إِبْراهيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنينَ؛^۲

و اينچنين ملكوت آسمان‏ها و زمين را به ابراهيم نشان داديم تا اهل يقين شود).

وارد شدن یقین در این آیه به صورت صیغه اسم فاعل دلالت می‏کند که فرآیندی که در این آیه برای یقین توصیف شده، یقین را به صورت ثابت و مستمر ایجاد کرده است. در آیه‏ای دیگر اسم فاعل در ثلاثی مزید وارد شده است:

(وَ إِذا قيلَ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ السَّاعَةُ لا رَيْبَ فيها قُلْتُمْ ما نَدْري مَا السَّاعَةُ إِنْ

دستور زبان شناختی، هر واژه‏ای که در دستور زبان نقشی صرفی یا نحوی داشته باشد دارای معنا است و در قبال هر واحد واژگانی و نیز دستور زبانی معنایی وجود دارد.^۱ بنابراین، در آیه فوق نیز این اصل و نظریه جریان می‏یابد و در تحلیل این تعبیر باید به ویژگی معنایی موجود در نمابرداری ثلاثی مزید، باب استفعال و صیغه ماضی توجه کرد.

ویژگی معنایی فعل ماضی استمرار نداشتن و پایدار نبودن معنا است. فعل ماضی بر وقوع معنای فعل در زمانی پیش از زمان حال دلالت می‏کند.^۲ به همین دلیل، در انشای ایقاعی از فعل ماضی استفاده می‏شود تا نشان داده شود که معنای فعل حاصل شده و به پایان رسیده است، مانند «بعت» به معنای خریدم.^۳ بنابراین، فعل در زمان گذشته رخ می‏دهد و استمرار نمی‏یابد و برای نشان دادن استمرار در زمان گذشته باید از حروف و صیغه‏‏های دیگری از فعل استفاده کرد.

باب استفعال معانی متعددی دارد؛ اما ویژگی اصلی معنایی باب استفعال، طلب مصدر فعل ثلاثی مجرد است.^۴ معانی این باب عبارت‏‏اند از: طلب، مانند استغفار؛ جعل الشیء مانند استخلاف؛ تحول، مانند استغنی؛ وجدان الصفة، مانند استضعاف؛ مطاوعه، مانند اراح فاستراح. با توجه به این معانی و مثال‏هایی که آورده شد، معنای استیقان در آیه را نمی‏توان معنایی جز طلب در نظر گرفت و معنای آیه چنین خواهد بود: «و آنها نشانه‏های موسی را از روى