ساخته، نشانه‏هايى است براى جمعيتى كه اهل يقين‏اند) و (وَ فِي الْأَرْضِ آياتٌ لِلْمُوقِنينَ‏؛^۱ و در زمين آياتى براى جويندگان يقين است) نشان می‏دهند که کارکرد نشانه‏ای آیات برای کسانی است که پیش از این آیات یقین داشته‏اند و یقینشان حاصل نشانه‏ها نیست. همچنین این سؤال مطرح می‏شود که اگر نشانه‏ها برای یقین‏داران است، این آیات چه کارکردی خواهند داشت. برخی از تفاسیر (لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ) در آیه ۱۱۸ سوره بقره را قوم طالب یقین معنا کرده‏اند.^۲ برخی دیگر از مفسران واژه‏های دیگری را در تقدیر گرفته‏اند، برای مثال زمخشری پیش از یوقنون واژه ینصفون را در تقدیر گرفته، ولی برای این تقدیر وجهی بیان نکرده است.^۳ تفاسیر دیگر نیز بدون اینکه قرینه‏ای بر تقدیر ارائه دهند عبارات و واژه‏های دیگری در تقدیر گرفته‏اند.^۴ چنین تکلفی در تفسیر این آیات به این دلیل رخ داده که مفسران یقین را متعلق به حوزه معرفت می‏دانستند و توضیح وجه آیه با چنین پیش‏فرضی مشکل بوده است.

آیاتی که در حوزه یقین نازل شده‏اند از نظر نمابرداری واژگانی به چند گروه متنوع تقسیم می‏شوند. در برخی از این آیات واژه یقین به نحو فعلی نمابرداری شده است. در این دسته، که بزرگ‏ترین گروه آیات‏اند، افعال یقین معمولاً به شکل مضارع آمده‏اند؛^۵ این افعال به صورت ثلاثی مجرد و ثلاثی مزید^۶

(أَمْ خَلَقُوا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بَلْ لا يُوقِنُونَ؛^۱

آيا آنها آسمان‏ها و زمين را آفريده‏اند؟ بلكه آنها جوياى يقين نيستند).

واژه‏های دیگر معرفتی موجود در آیات یقین از تعلق یقین به حوزه معرفت پرده برمی‏دارند. آیاتی که واژه‏های نبأ، رؤیت و علم را در نسبت با یقین استفاده کرده‏اند، از نمابرداری قرآن از این واژه در حوزه شناختی معرفت خبر می‏دهند. همچنین واژگانی از فرآیند معرفت، نظیر تبین و تفصیل، در همنشینی با یقین آمده‏اند که تعلق یقین به حوزه شناختی معرفت را نشان می‏دهند.^۲ با تمام این شواهد، تعلق یقین به حوزه معرفت به معنای ارتباط نداشتن آن با حوزه‏ای دیگر، نظیر ایمان و عمل، نیست. در بررسی نمابرداری واژه یقین در قرآن نسبت این واژه با حوزه‏های دیگر مشخص خواهد شد.

نمابرداری واژگانی یقین در قرآن

با نگاه به برخی از آیات یقین نمایی از این واژه دیده می‏شود که نمابرداری معرفتی را به چالش می‏کشد. برخی از آیات نشان می‏دهند که قرآن شأنی برای یقین‏داران در نظر گرفته که خود آن شأن گیرای معرفت در آنان است. به عبارت دیگر، در این دسته از آیات، معرفت برای کسانی دانسته شده است که پیش از آن از یقین بهره‏مند بوده‏اند. فرازهایی نظیر (قَدْ بَيَّنَّا الْآياتِ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ‏؛^۳ آیات و نشانه‏ها را برای اهل یقین روشن ساخته‏ایم)، (وَ في‏ خَلْقِكُمْ وَ ما يَبُثُّ مِنْ دابَّةٍ آياتٌ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ‏؛^۴ و نيز در آفرينش شما و جنبندگانى كه (در سراسر زمين) پراكنده