سطح تعین با مفهوم واژه
ما به صورت ذهنی میدانیم که در میان مراتب معرفت، ظن سطح میانی را به خود اختصاص میدهد؛ یعنی نه آن را در سطح بالای معرفت، نظیر یقین، قرار میدهیم و نه آن را در سطح پایین شک، تردید، خرص و مانند آنها به حساب میآوریم. همین طور میدانیم که ظن به نوعی از علم اطلاق میشود و آن را عدم العلم محسوب نمیکنیم. معرفتشناسان نیز ظن را اعتقاد راجح دانستهاند که در صورت مطابقت با واقع، صادق و گرنه کاذب نامیده میشود. مرتبه ظن در تصور معرفتشناختی موجود در مراتب معرفت به شکل زیر نمایش داده میشود:
شکل۱۰: سطح تشخص میانی ظن در معرفت
با وجود این، برای اینکه بدانیم ظن در قرآن در چه سطحی از تشخص قرار دارد، باید به فرهنگ قرآن که جامعه مورد مطالعه است، بازگردیم و ببینیم آیا آیات قرآن نیز همین تصور از ظن را تأیید میکنند یا نه. با مراجعه به آیات قرآن به سهولت درمییابیم که قرآن تمام این معادلات را برهم زده است. در قرآن ظن گاه عدم العلم دانسته شده و گاه با سطح فروتر خرص یکسان دیده شده است، گاه نیز در والاترین سطح، نوعی علم یقینی به شمار آمده است. نمونه این موارد را میتوان در آیات زیر مشاهده کرد:
(وَ قَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسيحَ عيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَ ما قَتَلُوهُ وَ ما صَلَبُوهُ وَ لكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَ إِنَّ الَّذينَ اخْتَلَفُوا فيهِ لَفي شک مِنْهُ ما لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إلَّا اتِّباعَ الظَّنِ وَ ما قَتَلُوهُ يَقيناً؛۱