معرفتشناسی معیارهای ارزشگذاری گزارهها را به صورت عام ارائه میدهد. به عبارت دیگر، معرفتشناسی ناظر به تک معرفتها نیست، بلکه معیار کلی ارزشیابی باورها را ارائه میدهد. به همین دلیل، معرفتشناسی در حقیقت بررسی صدق و کذب مربوط به گزارهها است؛ زیرا آنچه با واقعیت ارتباط برقرار میکند، گزارهها هستند.
معرفت
مراد از معرفت در معرفتشناسی همان است که در زبان فارسی با تعبیر «آگاهی یا شناخت» از آن یاد میکنیم. معرفت در این اصطلاح، معانی متنوعی در معرفتشناسی فلسفی به خود دیده است. در تعریف معرفت از تعابیری مانند ادراک جزئیات،۱ ادراک تصورات،۲ درک دوباره چیزی،۳ مطلق فهم،۴ ادراک بعد از جهل،۵ و ادراک شکناپذیر۶ استفاده شده است.
از دیدگاه قرآن اگرچه معرفت واژهای است که جانشین علم میشود، معنایی خاصتر از علم دارد؛ زیرا اطلاق معرفت بر بعضی از استعمالات علم درست نیست. در قرآن معرفت واژهای در حوزه دانش به شمار میرود که از بار ارزشی مثبت برخوردار است. همچنین از دیدگاه قرآن، معروف چیزی است که در نزد انسان شناختهشده باشد، بنابراین حاصل علم پیشین خواهد بود. به این معنا که متعلق «عرف» از قبل معلوم است و «معروف» به معنای امری خارجی است
1.. فخر رازی، المباحث المشرقیه فی علم الهیات و الطبیعیات، ج۱، ص۳۶۸؛ ملا صدرا، مفاتیح الغیب، ص۱۳۴.
2.. ابوالفتح بنمخدوم حسینی، مفتاح الباب، ص۷۰؛ ملا صدرا، مفاتیح الغیب، ص۱۳۴.
3.. ملا صدرا، مفاتیح الغیب، ص۱۳۴؛ فیاض لاهیجی، گوهر مراد، ص۵۴.
4.. ابوالفتح بنمخدوم حسینی، مفتاح الباب، ص۷۰.
5.. همان.
6.. التهانوی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۲، ص ۱۵۸۳.
