نظر دور داشت این است که عدم حجیت ظن - از دیدگاه التحقیق - منتسب به اماره می‏شود. به عبارت دیگر، ظن به این دلیل حجیت ندارد که دلیل آن اماره است و اماره دلیل قاطعی نیست، بلکه در نهایت یک نشانه محسوب می‏شود. بنابراین، حتی اگر ظن موافق با واقع باشد، حجیت ندارد؛ زیرا اماره ذاتاً از چنین صلاحیتی برخوردار نیست. بر این اساس، قوت و ضعف اماره از دیدگاه ایشان اهمیتی ندارد.

بر اساس آنچه تاکنون از آثار لغت‏دانان در معنای ظن بیان کردیم، می‏توان نکات زیر را در مفهوم ظن از دیدگاه بزرگان لغت برجسته‏تر دید:

- برخی از لغت‏پژوهان ظن را برخوردار از دو مصداق یقین وشک می‏دانند؛ یعنی بر اساس دیدگاه آنان، ظن از یک سو در علم یقینی استعمال شده است و از سوی دیگر در شک.

- معنای دیگری که بسیاری برای ظن در نظر گرفته‏اند، احتمال راجح یا ترجیح یکی از دو طرف جواز است. این احتمال راجح از امارات حاصل می‏شود که متناسب با قوت و ضعف اماره ظن، به علم نزدیک یا از آن دور می‏شود.

- از دیدگاه برخی نیز ظن علمی است که هم از مدرکات حسی و غیرحسی حاصل می‏شود و هم از تفکر و تدبر و استدلال.

- بنابر اتفاق نظر تمام لغت‏شناسان، ظن مفهومی کاملاً معرفت‏شناختی است و امور غیرمعرفتی و روان‏شناختی در مفهوم آن راه ندارند، اگرچه ممکن است آثار روان‏شناختی داشته باشد.

- ظن اعتقاد غیر جزمی است که از دلیل ضعیف پدید می‏آید و اگرچه می‏تواند با واقع یکسان باشد، همواره ضد یقین و ادراک قطعی است.

بر آن آرامش ندارد، در حالی که شخص ظان این‏گونه نیست.^۱

مراد از عبارت «شخص ظان این‏گونه نیست» این است که ظان هیچ‏گاه خود را عالم تصور نمی‏کند و می‏داند که ظن دارد و احتمال مخالفت اعتقاد با واقع را موجه می‏شمارد و بر همین معنا سکون نفس دارد. بنابراین، مؤلفه سکون نفس در ظن وجود دارد. افزودن این نکته ضروری است که به نظر می‏رسد سکون نفس از دیدگاه ابوهلال نه از مؤلفه‏های معنایی، بلکه از آثار معنای ظن است. به عبارت دیگر، ظن از مفهوم احتمال راجح برخوردار است و اگر سکون و آرامشی از این جهت برای ظان حاصل شود، امری نفسانی و روان‏شناختی است که از علم به حصول ظن ایجاد شده است و بخشی از معنای ظن را تشکیل نمی‏دهد.

مرحوم مصطفوی ظن را اعتقاد ضعیف غیر جزمی به شمار آورده که دلیل قاطعی ندارد و غالباً مخالف با واقع است.^۲ بنا بر دیدگاه وی، ظن حتی در آیاتی که مدح شده نیز به معنای اعتقاد مطلق است که اگر چه با واقعیت همسان شده، همچنان به مرحله یقین نمی‏رسد.^۳ وی در جایی دیگر، ظن را حاصل اماره‏ای دانسته که معرفت‏بخشی آن کمتر از دلالت است و در واقع نوعی نشانه به شمار می‏رود.^۴ بنابراین، از دیدگاه التحقیق استعمال ظن در یقین و شک جز به نحو مجاز صحیح نیست.^۵ نکته‏ای که نباید در تحقیق مرحوم مصطفوی از