کتاب‎های کم‎وبیش فراوانی از سده‌های ششم تا هشتم قمری - ‎ که در واقع، مهم‌ترین دوره کلام معتزلی یمن است  - در اختیار است، اما تاکنون تنها تعداد محدودی از این آثار چاپ شده است. مطالعه این کتاب می‌تواند پرتوی بر چگونگی دریافت و تفسیر کلام معتزلی از سوی زیدیان یمن بیفکند و ما را با بحث‌ها و مناقشات زیدیان در تعامل با مکتب اعتزال (که کم‎وبیش از اوایل سده ششم قمری با آن آشنایی مستقیمی پیدا کردند) آشنا کند.

نکته دوم درباره اهمیت این کتاب آن است که این اثرِ متعلق به سده هفتم قمری، بر خلاف آثار و نوشته‌های کلامی نخستین نسل‌های زیدیانی که در سده ششم قمری با مکتب بهشمی معتزلی یعنی مکتب ابوهاشم جبایی و قاضی عبدالجبّار همدانی آشنایی یافتند، نگاهی کم‎وبیش انتقادی به این مکتب دارد و بیشتر در صدد است تا بر اهمیت تعالیم امامان زیدی از میان اهل‎بیت تأکید کند. نکته درخور توجه این است که در راستای این هدف، نویسنده کتاب از آشنایی خود با مکتب معارض با مکتب قاضی عبدالجبّار، یعنی مکتب ابوالحسین بصری (درگذشته ۴۳۶ ق) و محمود ابن ‌الملاحمی (درگذشته ۵۳۶ ق) بهره می‌گیرد و گاه در مخالفت با مکتب سنتی بهشمیان، در کنار مکتب ابوالحسین می‌ایستد. به همین دلیل، این اثر جنبه بحثی و چالشی درخور توجهی را در معارضه این دو مکتب و تلاش نویسنده در ارائه مکتب کلامی متّبع در سنت امامان اولیه زیدی به نمایش می‌گذارد. نگاهی به نمایه‌ای که در پایان این کتاب قرار داده‌ شده و نام اشخاص و کتاب‌هایی که در این اثر از آنها یاد شده، می‌تواند اهمیت المحجة البیضاء را آشکارتر کند.

نکته آخری که باید درباره اهمیت این اثر یادآور شد، آن است که این کتاب کم‎وبیش در همان دورانی نوشته شده که در سنت متکلمان امامیه و به‎‌ویژه به همت سدیدالدین حمّصی (پایان سده ششم قمری)، انتقاد از مکتب کلامی شریف مرتضی موسوی بغدادی (که می‌دانیم به مکتب کلامی بهشمی دل‌بستگی داشت) در محافل امامیه ایران و سپس حله (عراق) آغاز شد و در این راستا سدیدالدین

محدودی از آثار کلامی از آن زمان باقی مانده است. در این اثر، شارح می‏کوشد در حدود متن مقدمه، به شرح و تفسیر مباحث کلامی بپردازد.

تفصیل مطالب درباره شیخ طوسی، آثار کلامی او و نیز اهمیت کلامی این شرح و هویت نویسنده آن، در مقدمه انگلیسی کتاب ارائه شده است. در این اثر، علاوه بر این تصحیح منقح از متن المقدمه شیخ طوسی، مجموعه‌ای از حواشی توضیحی که هویت نویسنده‎اش معلوم نیست، در اختیار خوانندگان قرار داده شده است.

این کتاب را برای نخستین بار مرکز پژوهشی میراث مکتوب در شهر تهران و مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین در سال ۱۳۹۱ شمسی، در قطع وزیری و با جلد شومیز، در یک جلد و در ۲۹۲ صفحه چاپ و منتشر کرده است.

۴. المحجة البیضاء فی أصول الدین

زابینه اشمیتکه به همراه حسن انصاری برای کتاب المحجة البیضاء فی أصول الدین نگاشته حسام‎الدین عبداللّه بن زید عنسی (درگذشته ۶۶۷ ق) مقدمه و فهارس زده است.^۱

عبداللّه بن زید عنسی یکی از مهم‌ترین دانشمندان و متکلمان و فقیهان زیدی یمن است. این کتاب درباره دانش کلام معتزلی و زیدی است و نسخه حاضر، شامل چهار قسمت اول کتاب است و بحث‌های مهم و ارزشمندی درباره توحید، عدل، نبوت و مسائل وابسته به این موضوعات را دربرمی‌گیرد. در مقدمه انگلیسی این اثر، از نویسنده، آثارش و اهمیت اندیشه‌های کلامی او بحث شده است. به طور خلاصه اینجا باید به چند نکته درباره اهمیت این کتاب اشاره کرد: نخست اینکه این کتاب یکی از آثار کلامی برجای‎مانده از زیدیان معتزلی یمن است که مطالعه آن به‌ویژه برای فهم و درک مناسبات کلامی و اعتقادی شیعیان زیدی و مکتب معتزلی اهمیتی فوق‎العاده‌ دارد. هرچند از آثار زیدیان معتزلی یمن،