همین نکته را بیان کرده است. از این رو می‏توان این بخش از حدیث را «تفسیری - تبیینی» هم دانست. مضمون این حدیث در منابع دیگر نیز موجود است.^۱

دفع بدی با تقیّه (فصّلت: آیه ۳۴)

۲۲. طریق ۱، عَن یونُسَ بنِ عَبدِ الرَّحمٰنِ، عَن سَورَةَ بن كُلَیبٍ، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام، قالَ: لَمّا نَزَلَت هٰذِهِ الآیَةُ عَلى رَسولِ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله‏؛ (ٱدْفَعْ بِالَّتِى هِىَ أَحْسَنُ فَإِذَا ٱلَّذِى بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِىٌّ حَمِيمٌ)، فَقالَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله: أُمِرتُ بِالتَّقِیَّةِ. فَسارَ بِها عَشراً حَتّى أُمِرَ أَن یَصدَعَ بِما أُمِرَ، وَ أُمِرَ بِها عَلِیٌّ‏ فَسارَ بِها حَتَّى أُمِرَ أَن یَصدَعَ بِها، ثُمَّ أَمَرَ الأَئِمَّةُ بَعضُهُم بَعضاً فَساروا بِها، فَإِذا قامَ قائِمُنا سَقَطَت التَّقِیَّةُ وَ جَرَّدَ السَّیفَ، وَ لَم یَأخُذ مِنَ النّاسِ وَ لَم یُعطِهِم إِلّا بِالسَّیفِ.^۲

گونه‏شناسی و تخریج: تقیّه به عنوان مصداق اوّلی لفظ عامّ «التی هی أحسن» معرّفی شده است و با توجّه به مکّی بودن سوره فصلّت، درون‏مایه حدیث هم به لحاظ تاریخی با مشکل رو به رو نیست. روایت از نوع «تفسیری - تبیینی» است و روایات دیگری نیز این آیه را در حال و هوای تقیّه معنا کرده‏اند.^۳

حسنه، ائمّه علیهم السّلام و سیّئه، دشمنان ایشان (فصّلت: آیه ۳۴)

۲۳. طریق ۱، عَن یونُسَ بنِ عَبدِ الرَّحمٰنِ، عَن مُحَمَّدِ بن فُضَیلٍ، عَنِ العَبدِ الصّالِحِ علیه السّلام، قالَ: سَأَلتُهُ عَن قَولِ اللّٰهِ عز و جل‏: (وَ لَا تَسْتَوِى ٱلْحَسَنَةُ وَ لَا ٱلسَّيِّئَةُ)، فَقالَ: نَحنُ الحَسَنَةُ، وَ بَنو أُمَیَّةَ السَّیِّئَةُ.^۴

گونه‏شناسی و تخریج: روایت، بطن آیه را بیان کرده و از نوع «تأویلی» است.

پاکیزگی و ترک آن، ترک پاکسازی دل از لوث شرک است و برخی هم زکات را در آیه به معنای مطلق انفاق دانسته‏اند. بنیاد معنایی که حدیث پیش دید می‏نهد، بر این قرینه قرار دارد که خواستن زکات واجب از مشرکانی که برای خدا انباز قرار می‏دهند، معنا ندارد. بنا بر این، مشرک و زکات را در آیه معنایی دگر است. مشرکان، آنان اند که برای امام نخستین شریک آورند و زکات هم آن حقّی است که امام اوّل برای امام پس از خویش قرار داده و مشرکان پیش‏گفته آن را به امام بعدی نداده‏اند. بدین سان به امام نخستین کافر شدند. چنین به نظر می‏آید که روایت از نوع «تأویلی» است. قسمتی از روایت در تأویل الآیات به طریقی دیگر ذکر شده است.^۱

نزول ملائکه بر شیعیان پایمرد در راه ولایت به گاه مرگ و قیامت (فصّلت: آیه ۳۰)

۲۱. طریق ۱، عَن یونُسَ بنِ یَعقُوبَ، عَن أبی بَصِیرٍ، قالَ: سَأَلتُ أَبا جَعفَرٍ علیه السّلام عَن قَولِ اللّٰهِ عز و جل‏: (إِنَّ ٱلَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا ٱللَّهُ ثُمَّ ٱسْتَقَامُوا)،‏ قالَ: هُوَ وَ اللّٰهِ ما أَنتُم عَلَیهِ‏ (وَ أَلَّوِ ٱسْتَقَامُوا عَلى ٱلطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْنَاهُم مَّاءً غَدَقًا)، قُلتُ: مَتی تَتَنَزَّلُ عَلَیهِمُ المَلائِكَةُ بِـ (أَلَّا تَخَافُوا وَ لَا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ ٱلَّتِى كُنتُمْ تُوعَدُونَ * نَحْنُ أَوْلِيَاؤُكُمْ فِى ٱلْحَيَوٰةِ ٱلدُّنْيَا وَ فِى ٱلْأَخِرَةِ) فَقالَ: عِندَ المَوتِ وَ یَومَ القِیامَةِ.^۲

گونه‏شناسی و تخریج: روایت، کسانی را که در آیه معرّفی شده‏اند، بر شیعیان تطبیق می‏دهد که در راه ولایت استقامت کرده‏اند. بر این اساس، روایت از نوع «جری و تطبیق» است. آن گاه حدیث بیان می‏کند که در اثر این استقامت به هنگام مرگ و روز قیامت است که ملائکه بر آنان نازل شده، ایشان را اطمینان قلبی می‏بخشند. چنان که برخی مفسّران^۳ گفته‏اند، عبارت «التی کنتم توعدون» نشان می‏دهد که این نزول ملائکه بعد از دنیاست و حدیث نیز