97
میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی

می‏توان در تفسیر فرات دید.۱

ائمّه علیهم السّلام مخاطب «اُدعونی استجب لکم» (غافر: آیه ۶۰)

۱۹. طریق ۱، عَن یونُسَ بنِ عَبدِ الرَّحمٰنِ، عَن مُحَمَّدٍ بن سِنانٍ، عَن مُحَمَّدِ بن نُعمانَ، قالَ: سَمِعتُ أَبا عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام یَقُولُ‏: إِنَّ اللّٰهَ عز و جل لَم یَكِلنا إِلى أَنفُسِنا، وَ لَو وَكَلَنا إِلى أَنفُسِنا لَكُنّا كَبَعضِ النّاسِ، وَ لٰكِن نَحنُ الَّذینَ قالَ اللَّهُ عز و جل لَنا: (ٱدْعُونِى أَسْتَجِبْ لَكُمْ)‏.۲

گونه‏شناسی و تخریج: روایت، ائمّه علیهم السّلام را مصداق کسانی می‏داند که به محضِ این که خدا را می‏خوانند، استجابت می‏شوند. روایت از نوع «جری و تطبیق» است و طریق دیگر آن در بصائر الدرجات آمده است.۳

سوره فصّلت

مشرک بودن مانعان از رسیدن حقّ امامت به محقّ (فصلت: آیه ۶ - ۷)

۲۰. طریق ۱، عَن یونُسَ بن عَبدِ الرَّحمٰنِ، عَن سَعدانَ بنِ مُسلِمٍ، عَن أَبانِ بن تَغلِبَ، قالَ: قالَ أبو عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام وَ قَد تَلا هٰذِهِ الآیَةَ:۴ یا أَبانُ، هَل تَرَى اللّٰهَ سُبحانَهُ طَلَبَ مِنَ المُشرِكِینَ زَكاةَ أَموالِهِم وَ هُم یَعبُدونَ مَعَهُ إِلٰهاً غَیرَهُ؟ قالَ: قُلتُ: فَمَن هُم؟ قالَ:‏ وَیلٌ لِلمُشرِكینَ‏ الَّذینَ أَشرَكوا بِالإِمامِ الأَوَّلِ وَ لَم یَرُدّوا إِلى الآخَرِ ما قالَ فیهِ الأَوَّلُ وَ هُم بِهِ كافِرونَ.۵

گونه‏شناسی و تخریج: مفسّران در تفسیر آیه اختلاف دارند.۶ برخی «زکات» را به معنای زکات واجب گرفته‏اند، گروهی ترک زکات را بدون انکار، نشانه کفر انگاشته‏اند و برخی ترک زکات با انکار را علامت کفر دانسته‏اند. برخی نیز بر آن اند که زکات، تطهیر و

1.. تفسیر فرات: ص۳۶۴ - ۳۶۵ و ۳۷۶.

2.. تأویل الآیات الظاهرة: ص۵۱۹.

3.. «حدّثنا أَحمَدُ بنُ محمّد، عَنِ ابنِ سِنانٍ، عَن محمّد بنِ النُّعمانِ قال‏...» (بصائر الدرجات: ج۱ ص۴۶۶).

4.. (وَ وَيْلٌ لِّلْمُشْرِكِينَ * ٱلَّذِينَ لَا يُؤْتُونَ ٱلزَّكَوٰةَ وَ هُم بِالْأَخِرَةِ هُمْ كَافِرُونَ).

5.. تأویل الآیات الظاهرة: ص۵۲۱.

6.. برای نمونه، ر. ک: تفسیر نمونه: ج۲ ص۲۱۶، المیزان فی تفسیر القرآن: ج۱۷، ص۳۶۱.


میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی
96

فَعَلِی مَولاهُ»، كانَ إِبلیسَ لَعَنَهُ اللَّهُ حاضِراً بِعَفارِیتِهِ، فَقالَت لَهُ حَیثُ قالَ «مَن كُنتُ مَولاهُ فَعَلِی مَولاهُ»، وَ اللّٰهِ ما هٰكَذا قُلتَ لَنا! لَقَد أَخبَرتَنا أَنَّ هٰذا إِذا مَضَى افتَرَقَت أَصحابُهُ، وَ هٰذا أَمرٌ مُستَقَرٌّ؛ كُلَّما أَرادَ أَن یَذهَبَ واحِدٌ بَدَرَ آخَرُ! فَقالَ: افتَرَقوا، فَإِنَّ أَصحابَهُ قَد وَعَدونی أَن لا یُقِرّوا لَهُ بِشَی‏ءٍ مِمّا قالَ: و هُوَ قَولُهُ عز و جل‏: (وَ لَقَد صَدَّقَ عَلَيهِم إِبلِيسُ ظَنَّهُ فَاتَّبَعُوهُ إِلَّا فَرِيقاً مِنَ المُؤمِنينَ‏).۱

گونه‏شناسی و تخریج: آیه به صورت کلّی بیان می‏کند که شیطان، گمان خویش را در باره کسانی که از او پیروی می‏کنند، محقّق یافت و بسیاری از آدمیان از او پیروی کردند. روایت، یکی از مصداق‏های این آیه را که پیروی بسیاری از اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله از شیطان و تفرقه آنان پس از پیامبر است، بیان می‏کند و از نوع «جری و تطبیق» است. این روایت در منابع دیگر هم دیده می‏شود.۲

شیعیان، مصداق ایمان آورندگانی که ملائکه برایشان استغفار می‏کنند (غافر: آیه ۷)

۱۸. طریق ۱، عَن یونُسَ بن عَبدِ الرَّحمٰنِ، عَن أبی بَصِیرٍ، قالَ: قالَ لی أبو عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام: یا أَبا مُحَمَّدٍ، إِنَّ لِلهِ مَلائِكَةً تُسقِطُ الذُّنوبَ عَن ظَهرِ شِیعَتِنا كَما تُسقِطُ الرّیحُ الوَرَقَ مِنَ الشَّجَرِ أَوانَ سُقوطِهِ، وَ ذٰلِكَ قَولُهُ عز و جل‏: (وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ ءَامَنُوا) وَ استِغفارُهُم وَ اللّٰهِ لَكُم دونَ هٰذَا الخَلقِ. یا أَبا مُحَمَّدٍ، فَهَل سَرَرتُكَ؟ قالَ فَقُلتُ: نَعَم.

وَ فی حَدیثٍ آخَرَ بِالإِسنادِ المَذكُورِ: وَ ذٰلِكَ قَولُهُ عز و جل‏: (وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ ءَامَنُوا) إِلى قَولِهِ عز و جل‏: (عَذَابَ ٱلْجَحِيمِ ‏)، فَسَبیلُ اللّٰهِ عَلِی علیه السّلام، وَ الَّذینَ آمَنُوا أَنتُم ما أَرادَ غَیرَكُم.۳

گونه‏شناسی و تخریج: در حدیث، «ایمان آورندگان» بر شیعه و «سبیل الهی» بر علی علیه السّلام تطبیق شده و در نتیجه از نوع «جری و تطبیق» است. مشابه این روایت را

1.. تأویل الآیات الظاهرة: ص۴۶۳.

2.. ر.ک: تفسیر القمّی: ج۱ ص۲۰۱ (فإنّه حدّثنی أبی، عنِ ابنِ أبی عمیرٍ، عنِ ابنِ سنان، عن أبی عبد اللَّه علیه السّلام قال ...)، تفسیر العیّاشی: ج۲ ص۳۰۱ (عن جعفر بن محمّد الخزاعی، عن أبیه، قال:‏ سمعت ابا عبد اللّٰه علیه السّلام)؛ الکافی: ج۸ ص۳۴۴ - ۳۴۵.

3.. تأویل الآیات الظاهرة: ص۵۱۶.

  • نام منبع :
    میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1162
صفحه از 291
پرینت  ارسال به