81
میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی

امروزه اصل رجال الکشّی در دسترس نیست و تنها گزینش شیخ طوسی از آن، با عنوان «اختیار الرجال» یا «اختیار معرفة الرجال» در دست است. گفتنی است که کشّی روایات فراوانی با واسطه اساتید خویش از محمّد بن عیسی بن عبید نقل می‏کند. در طریق نقل پیش‏گفته می‏بینیم که عیّاشی در کنار حمدویه بن نصیر از «ابراهیم بن نصیر کشّی»۱ برای نقل از عبیدی یاری می‏جوید و با توجّه به درون‏مایه کتاب کشّی و نوع نقل‏ها ظاهراً مستخرج از کتاب الرجال عبیدی است و پیوندی با تفسیر او ندارد.

طریق ۴۰: مظفّر بن جعفر العلوی، عن جعفر بن محمّد بن مسعود، عن محمّد بن مسعود، عن محمّد بن نصیر، عن محمّد بن عیسی بن عبید (کمال الدین و تمام النعمة، معانی الأخبار)

دو نقل با محتوای تفسیری از این طریق یافت شد که همان طریق صدوق به آثار عیّاشی اند. در این جا عیّاشی به واسطه «مُحَمَّد بن نصیر کشّی» از عبیدی نقل می‏کند. از محمّد بن نصیر، به عنوان راوی کتاب التفسیر عبیدی در کتاب‏های فهرست یاد نشده است و بسامد نقل‏هایی از این دست هم با واسطه‏گری محمّد بن نصیر از عبیدی چندان فراوان نیست.

طریق ۴۱: مظفّر بن جعفر العلوی، عن جعفر بن محمّد بن مسعود، عن محمّد بن مسعود، عن جبریل بن أحمد، عن محمّد بن عیسی بن عبید (کمال الدین و تمام النعمة، علل الشرائع)

یک نقل تفسیری از این طریق وجود دارد و صدوق آن را از آثار عیّاشی بر گرفته است. محمّد بن مسعود عیّاشی از طریق «ابو محمّد جبریل بن احمد فاریابی» از محمّد بن عیسی بن عبید نقل می‏کند. جبریل بن احمد، از عالمان مقیم شهر کَش در ماوراء النهر بوده و بنا بر گزارش کشّی، به میراث دانشیان عراق، قم و خراسان دسترس داشته است.۲ از این طریق و با وساطت جبریل بن احمد، نقل‏هایی غیر تفسیری هم وجود دارد که دست کم، احتمال اخذ حدیث از کتاب التفسیر عبیدی را ضعیف می‏کند.

1.. «ثقة مأمون كثیر الروایة» (رجال الطوسی: ش۵۹۳۳).

2.. رجال الطوسی: ش۶۰۴۲.


میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی
80

طریق ۳۸: مظفّر بن جعفر العلوی، عن جعفر بن محمّد بن مسعود، عن محمّد بن مسعود، عن حمدویه بن نصیر، عن محمّد بن عیسی بن عبید (کمال الدین و تمام النعمة)

یک نقل، از این طریق آمده است. صدوق بیشتر، از این طریق از عیّاشی نقل می‏کند.۱ «مظفّر بن جعفر بن محمّد بن عبد اللّٰه بن محمّد بن عمر بن علی بن ابی طالب علوی»، استاد شیخ صدوق، روایتگر آثار و کتاب‏های عیّاشی از طریق پسر او، «جعفر بن محمّد بن مسعود عیّاشی» است.۲ بنا بر این، صدوق این حدیث را از کتاب‏های عیّاشی بر گرفته است؛ امّا با توجّه به عدم وجود حمدویه بن نصیر در طریق تفسیر عبیدی در فهرست‏ها و وجود نقل‏های غیر تفسیری از همین طریق با موضوعات واحد، به نظر نمی‏رسد که این نقل‏ها از تفسیر محمّد بن عیسی گرفته شده باشند.

طریق ۳۹: محمّد بن مسعود العیّاشی، عن حمدویه بن نصیر الکشّی و إبراهیم بن نصیر الکشّی، عن محمّد بن عیسی بن عبید (رجال الکشّی)

این تک نقل با درون‏مایه تفسیری در کتاب رجال الکشّی آمده است. این کتاب از اصول اوّلیه رجالی شیعه است که ابو عمرو محمّد بن عمر بن عبد العزیز کشّی آن را نوشته است. نجاشی در باره او چنین می‏نویسد: «كان ثقة عیناً، و روى عن الضعفاء كثیراً، و صحب العیاشی و أخذ عنه و تخرّج علیه و فی داره التی كانت مرتعاً للشیعة و أهل العلم، له كتاب الرجال كثیر العلم و فیه أغلاط كثیرة.۳

شیخ طوسی هم شرح حال او را چنین آورده است:

«ثقة بصیر بالأخبار و بالرجال حسن الاعتقاد. له كتاب الرجال».۴

1.. از مجموع ۱۰۷ نقل موجود از عیّاشی در آثار صدوق، ۹۴ نقل از این طریق است.

2.. شیخ طوسی می‏نویسد: «روى عنه التلّعكبری إجازة كتب العیاشی محمّد بن مسعود بن محمّد بن عیاش السلمی، عن ابنه جعفر بن محمّد، عن أبیه أبی النضر» (رجال الطوسی: ش۶۰۳۸). همو در شرح حال جعفر بن محمّد بن مسعود می‏گوید: «فاضل روى عن أبیه جمیع كتب أبیه» (همان: ش۶۰۴۳).

3.. رجال النجاشی: ش۱۰۱۸.

4.. همان: ش۶۱۵.

  • نام منبع :
    میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1389
صفحه از 291
پرینت  ارسال به