75
میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی

طریق ۲۹: محمّد بن محمّد بن عِصام الکلینی، عن محمّد بن یعقوب الکلینی، عن علیّ بن محمّد علّان الکلینی، عن محمّد بن عیسی بن عبید (التوحید و معانی الأخبار)

یک حدیث تفسیری از این طریق وجود دارد که در آن، شیخ صدوق از طریق شاگرد محمّد بن یعقوب کلینی و راوی ناشناخته اهل کلین، محمّد بن محمّد بن عِصام کلینی،۱ از عبیدی نقل کرده است. محتوای حدیث با کتاب المسائل عبیدی تناسب دارد، افزون بر این که نقل تفسیر محمّد بن عیسی به وسیله علّان کلینی در جایی گزارش نشده است.۲

طریق ۳۰: محمّد بن جعفر الأسدی الکوفی عمّن ذکره، عن محمّد بن عیسی بن عبید(الکافی)

یک حدیث از این طریق نقل شده است. واسطه میان عبیدی و محمّد بن جعفر اسدی روشن نیست و در باره اخذ یا عدم اخذ از کتاب‏های عبیدی نمی‏توان قضاوتی چندان کرد.۳ درون‏مایه این حدیث و احادیث دیگری که محمّد بن جعفر اسدی از عبیدی نقل می‏کند، نوعاً با کتاب المسائل سازگاری بیشتری دارد.

طریق ۳۱: علیّ بن أحمد بن محمّد بن عمران الدقّاق، عن محمّد بن جعفر الأسدی الکوفی، عمّن ذکره، عن محمّد بن عیسی بن عبید(التوحید)

این دقیقاً همان حدیث بالاست که شیخ صدوق به واسطه استاد خویش آن را از اسدی دریافت کرده است.

طریق ۳۲: محمّد بن جعفر الرزّاز، عن محمّد بن عیسی بن عبید (تفسیر القمی)

دو روایت تفسیری بدین طریق در تفسیر القمی وجود دارد. این روایات ظاهراً از نویسنده تفسیر منسوب به قمی ‏اند، نه از علی بن ابراهیم. تنها از این آگاهیم که رزّاز، ناقل اصلی دو کتاب «المعرفة» و «التجمّل و المروة» از کتاب‏های محمّد بن عیسی بن عبید برای ابو غالب

1.. صدوق در ۴۹ نقل، از او برای روایت از کلینی بهره برده است.

2.. احتمال سقط در سند نیز وجود دارد؛ زیرا در الکافی علی بن محمّد علّان کلینی با واسطۀ بعض أصحابه از عبیدی نقل کرده است (الکافی: ج۴ ص۸۰).

3.. در الکافی، تنها همین نقل، با واسطه است و بقیّۀ نقل‏های اسدی از محمّد بن عیسی، بدون واسطه است.


میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی
74

منقولات فراوان سهل بن زیاد از عبیدی، دستیابی او به کتاب‏ها و روایات محمّد بن عیسی بعید نیست؛ ولی در عین حال، قرینه مشخّص و واضحی بر نقل و اخذ سهل از تفسیر عبیدی وجود ندارد.

طریق ۲۷: علیّ بن محمّد علّان الکلینی عن سهل بن زیاد، عن محمّد بن عیسی بن عبید(الکافی)

یک حدیث از این طریق نقل شده است۱. یقین نداریم که سهل بن زیاد، کتاب التفسیر عبیدی را در اختیار داشته باشد، افزون بر این که این سند به یونس منتهی می‏شود و به سند معروف کلینی به کتاب‏های یونس (علی بن إبراهیم، عن محمّد بن عیسی بن عبید، عن یونس) عطف شده است.

طریق ۲۸: محمّد بن الحسن الطائی الرازی، عن سهل بن زیاد، عن محمّد بن عیسی بن عبید (الکافی)

یک روایت طولانی از این طریق نقل شده است۲ که در ضمن آن، آیات بسیاری تبیین و تفسیر شده‏اند. همانند طریق پیشین، سهل بن زیاد، راوی اصلی از عبیدی است و نمی‏توان به یقین، روایت را پاره‏ای از تفسیر عبیدی دانست، افزون بر این که عطف سند بر سندهایی دیگر که عبیدی در آنها نقش‏آفرینی نمی‏کند، احتمال اخذ حدیث از کتاب‏های عبیدی را ضعیف‏تر می‏سازد.

1.. در این پژوهش، حدیث به چهار نقل تقطیع شده‏ است.

2.. در این پژوهش، بر اساس آیاتی که در این حدیث تبیین شده‏اند، این روایت به پانزده پاره تقطیع شده است.

  • نام منبع :
    میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1407
صفحه از 291
پرینت  ارسال به